Wat is het effect van verkeerseducatie op de verkeersveiligheid?

Antwoord

Naar de effecten van verkeerseducatie is niet veel, en zeker niet veel methodologisch verantwoord, onderzoek gedaan. Dus van de meeste verkeerseducatieprogramma’s kennen we het effect niet. Het onderzoek dat is gedaan, betreft voor het overgrote deel programma’s voor basisschool en voortgezet onderwijs. Dat leidt tot de conclusie dat sommige verkeerseducatieprojecten tot (kleine) gedragsveranderingen en meer kennis kunnen leiden. In een enkel geval kan verkeerseducatie echter ook tot een ongewenst effect leiden. Het effect op ongevalsbetrokkenheid is voor de meeste educatieprogramma's onbekend. Twee vormen van verkeerseducatie waarbij wel een positief effect op ongevalsrisico is gevonden zijn een algemene weerbaarheidstraining (zie ook de vraag Wat is het effect van algemene weerbaarheids-training?) en gevaarherkenningstrainingen (zie de vraag Wat is het nut van gevaarherkenning als onderdeel van de rijopleiding en het rijexamen? in de SWOV-factsheet Rijopleiding en -examen).

Veel educatieve programma’s worden niet, of alleen op procesniveau, geëvalueerd. Studies die wel naar de effecten kijken, zijn vaak te kleinschalig om conclusies uit te kunnen trekken. Ook zijn veel van de evaluatiestudies methodologisch gezien inadequaat. In een al wat oudere, maar grootschalige meta-analyse [27] werden 674 evaluatiestudies tegen het licht gehouden, waarvan er slechts vijftien aan de methodologische eisen bleken te voldoen. Vaak ontbrak een goede controlegroep en gebeurde het toekennen aan de experimentele groep of de controlegroep niet willekeurig (random) en blind. Goede evaluaties van (verkeers)educatieprogramma’s zijn echter zeer belangrijk, aangezien deze de (empirische) basis vormen voor verdere verbetering (zie ook de vraag Hoe kan verkeerseducatie verder verbeterd worden?). Daarnaast zijn goede evaluaties belangrijk omdat verkeerseducatieprogramma’s enorm van elkaar verschillen. Dat het ene educatieprogramma voor een specifieke doelgroep, specifieke leerdoelen en een bepaalde lesmethode (niet) werkt, wil nog niet zeggen dat een ander educatieprogramma voor een andere specifieke doelgroep, andere leerdoelen en een andere didaktiek ook (niet) werkt.

Het effect van verkeerseducatie wordt vrijwel nooit gemeten in termen van ongevallen of ongevalsrisico. Dat is ook vrijwel onmogelijk omdat ongevallen uiteindelijk erg zeldzame gebeurtenissen zijn. Effecten van verkeerseducatie worden over het algemeen gemeten in gedrag, soms geobserveerd gedrag, vaak ook zelfgerapporteerd gedrag. Daarnaast wordt ook wel gekeken naar kennis en attituden. Het is niet bekend in hoeverre deze maten een goede voorspeller zijn van het ongevalsrisico.

De genoemde meta-analyse [27] leidde tot de conclusie dat sommige, op kinderen gerichte, oversteekprogramma’s het gedrag kunnen verbeteren. Ook kunnen ze de kennis verbeteren, maar al met al concluderen de auteurs dat (pag. 4): “There is no reliable evidence supporting the effectiveness of pedestrian education for preventing injuries in children and inconsistent evidence that it might improve their behaviour, attitudes, and knowledge.”

De resultaten van een latere Nederlandse studie, waarin in totaal elf verschillende educatieprogramma’s voor basisscholen en voortgezet onderwijs werden geëvalueerd [28] [29], bevestigen deze algemene conclusie. Daaruit bleek dat enkele geëvalueerde projecten hooguit een klein effect hadden op zelf gerapporteerd gedrag, maar kon niet worden vastgesteld of dit gepaard ging met feitelijk veiliger gedrag of ongevallen.

Verkeerseducatie is echter ook geen kwestie van ‘baat het niet dan schaadt het niet’; projecten die niet goed zijn opgezet, kunnen ook een averechts effect hebben [30] [31].

Het gebrek aan eenduidig bewijs voor de effectiviteit van verkeerseducatie wil niet zeggen dat het dus maar afgeschaft moet worden. Ook al leidt verkeerseducatie dan kennelijk niet of nauwelijks onmiddellijk tot veiliger gedrag, om veilig aan het verkeer deel te nemen zal je toch op z'n minst de belangrijkste verkeersregels moeten kennen en over enkele basisvaardigheden beschikken.

Image
Afbeelding
Onderdeel van factsheet

Verkeerseducatie

Onder verkeerseducatie verstaan we alle educatieve activiteiten die als doel hebben verkeersgedrag positief te beïnvloeden. De activiteiten zijn Meer

Deze factsheet gebruiken?