Educatieve maatregelen of rehabilitatiecursussen zijn bedoeld om mensen te leren hun probleemgedrag in het verkeer te vermijden. Een dergelijke cursus beoogt de deelnemers bewust te maken van de oorzaken en risico van hun probleemgedrag en toont mogelijkheden voor gedragsverandering om problemen te vermijden. De deelnemers moeten de cursus zelf betalen.
In Nederlands bestaan er rehabilitatiecursussen voor alcoholovertreders: de EMA (Educatieve Maatregel Alcohol) en de LEMA (Lichte Educatieve Maatregel Alcohol). De LEMA is bedoeld voor beginnende bestuurders die zijn betrapt op rijden onder invloed met een promillage tussen de 0,5 en 0,8, en voor ervaren bestuurders die zijn betrapt met een promillage tussen de 0,8 en 1,0. De EMA wordt opgelegd bij hogere promillages of bij recidive. Beide cursussen gaan in op de risico's van alcoholgebruik in het verkeer en de noodzaak om alcoholgebruik en verkeersdeelname te scheiden. Tijdens de cursus wisselen deelnemers ervaringen uit en maken zij op de cursuslocatie en thuis opdrachten. De cursus sluit af met een persoonlijk gesprek van een uur met de trainer. De LEMA duurt twee middagen of twee ochtenden met een week tussentijd. De tweedaagse EMA-cursus vindt verspreid over zeven weken plaats.
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) vond in een onderzoek geen aantoonbaar effect van de LEMA op recidive (zowel algemene verkeersrecidive als recidive van rijden onder invloed) [45]. Naar verwachting verschijnt in 2019 een WODC-studie over de effectiviteit van de EMA.
Naast de (L)EMA is er ook de Educatieve Maatregel Gedrag en verkeer (EMG). Deze is met name bedoeld voor bestuurders die in één rit herhaaldelijk ongewenst rijgedrag vertonen. Maar ook bij een eenmalige hoge snelheidsoverschrijding kan iemand worden doorverwezen naar de EMG. De WODC-studie [45] liet zien dat 30% van de bestuurders die in 2013 een EMG hadden afgerond, binnen twee jaar opnieuw met justitie in aanraking kwam voor enig delict, 20% pleegde binnen twee jaar een nieuw verkeersdelict en 12% werd binnen twee jaar opnieuw aangehouden voor een EMG-gerelateerd delict.
Een overzicht van internationale studies naar de effecten van rehabilitatieprogramma’s voor overtreders [46] liet zien dat de effecten erg variëren. De conclusie was dat de effectiviteit van rehabilitatieprogramma’s groter is als ze gekoppeld zijn aan een rijbewijsmaatregel, wanneer een voorgaande probleemdiagnose en selectie wordt toegepast, wanneer mensen individueel begeleid worden, wanneer mensen goed in staat zijn hun eigen gedrag te monitoren en wanneer de stijl van benadering vooral empathisch is in plaats van confronterend.
Volgens een meta-analyse op zes recente buitenlandse studies kunnen rehabilitatieprogramma’s voor alcoholovertreders recidive met 40% verminderen [47], mits de rehabilitatiecursussen duidelijk gericht zijn op gedragsplannen die hulp kunnen bieden wanneer een overtreder dreigt terug te vallen in overmatig alcoholgebruik en mits ze meerdere weken begeleiding omvatten.
Zie ook de gearchiveerde SWOV-factsheet Rehabilitatiecursussen en de vraag over EMA en LEMA in de SWOV-factsheet Rijden onder invloed van alcohol.
