Het effect van drugs en geneesmiddelen op de rijgeschiktheid verschilt per type drug en ook binnen een type drug zijn er verschillen in de effecten [2] [3] [4]. Drugs hebben een verdovende, stimulerende of bewustzijnsveranderende werking op de hersenen, of een combinatie van deze effecten, waardoor de verkeerstaak minder goed kan worden uitgevoerd. Verdovende of kalmerende middelen zoals cannabis en benzodiazepinen (medicijnen met een ontspannende werking) vertragen de activiteit van het centraal zenuwstelsel, wat in het verkeer kan leiden tot vermoeidheid en verminderde concentratie, reactietijd en informatieverwerking [2] [3] [4]. Stimulerende drugs zoals amfetamines, cocaïne en ecstasy versnellen juist de activiteit van het centraal zenuwstelsel, wat kan leiden tot aandachtsproblemen, rusteloosheid, agressief en gevaarlijk rijgedrag, toename van risicogedrag en overmatig vertrouwen in de eigen rijgeschiktheid. Bewustzijnsverruimende drugs zoals LSD verstoren de waarneming van de werkelijkheid (hallucinogene werking of effect). Ook geneesmiddelen die als bijwerking wazig zien, ernstige duizelingen of plotselinge slaapaanvallen hebben, kunnen de rijgeschiktheid beïnvloeden [5]. Rijgevaarlijke geneesmiddelen zijn door de beroepsorganisatie voor apothekers - de KNMP - ingedeeld in drie categorieën op basis van het (acute) effect bij het starten met een geneesmiddel [6]. In recente jaren is er ook een sterke opkomst van het gebruik van narcosemiddelen zoals GHB [7], ketamine [8] en lachgas [9] voor recreatieve doelen.
Tabel 1 vat de effecten van de belangrijkste groepen drugs en geneesmiddelen op de vaardigheden en functies die van belang zijn voor veilig verkeersdeelname samen.
|
Hoofdgroep |
Subgroepen |
Verslechterde taakuitvoering door effecten op |
||||||
|
Alertheid |
Cognitieve functies |
Motorische functies |
Stemming |
Laterale voertuigcontrole |
Tijdsbeleving |
Balans |
||
|
Drugs |
Cannabis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cocaïne |
- |
|
|
|
- |
- |
- |
|
|
Amfetaminen |
- |
|
|
|
- |
|
|
|
|
GHB |
|
|
|
|
|
? |
? |
|
|
MDMA (stof in Ecstasy/xtc) |
- |
|
- |
|
- |
- |
|
|
|
Hallucinogenen (o.a. LSD, mescaline) |
- |
|
|
|
- |
|
|
|
|
Ketamine |
|
|
|
|
|
|
|
|
Genees-middelen |
Benzodiazepinen (rustgevende middelen zoals diazepam en seresta) |
|
|
|
- |
|
- |
|
|
|
Opioïden (pijnstillers zoals morfine, oxycodon) |
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
Andere kalmerende middelen |
|
|
|
|
|
- |
|
|
Nieuwe psychoactieve stoffen |
Lachgas |
|
|
|
|
|
? |
? |
|
|
Synthetische cannabinoïden |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Synthetische cathinonen |
- |
|
|
|
- |
- |
- |
|
Cognitieve functies: reactietijd, snelle en juiste informatieverwerking Motorische functie: snelheid en nauwkeurigheid van bewegingen Laterale voertuigcontrole: de vaardigheid in een rechte lijn te rijden en niet te slingeren Tijdsbeleving: een correcte subjectieve tijdsbeleving is van belang voor het juist/realistisch plannen van verkeersmanoeuvres Balans: effect op lichaamshouding en evenwicht (speciaal relevant voor fietsers en bestuurders van gemotoriseerde tweewielers) |
||||||||
Tabel 1. Manieren waarop drugs en geneesmiddelen vaardigheden beïnvloeden die van belang zijn voor rijgeschiktheid (√ drug leidt tot verslechtering; - drug/geneesmiddel leidt niet tot verslechtering). Bronnen algemeen: [2], Ketamine: [8] [10] [11] ; lachgas [9] ; GHB [7] [12].
Er zijn te veel geneesmiddelengroepen om alle te vermelden in Tabel 1. De website www.rijveiligmetmedicijnen.nl/medicijnen/adviezen geeft een zo volledig mogelijk overzicht van informatie over geneesmiddelen en rijgeschiktheid.
