Hoe vaak rijden fietsers zonder licht en hoe onveilig is dat?

Antwoord

Een observatiestudie in december 2021 en januari 2022 [39] laat zien dat 86,8% een werkend voorlicht had en 81,5% een werkend achterlicht. Meer dan driekwart (78,3%) voerde zowel voor als achter licht. Jonge en jongvolwassen fietsers hadden verhoudingsgewijs minder vaak licht op de fiets dan de fietsers in de oudere leeftijdsgroepen. Op een gewone fiets werd duidelijk minder vaak licht gevoerd dan op een elektrische fiets of speed pedelec. Hoewel de lichtvoering in de vier grote steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) sinds de laatste meting was gestegen (van 67% naar 73%) was het nog altijd significant lager dan in andere steden (80%).

Deze observatiestudies worden in opdracht van Rijkswaterstaat sinds 2003 regelmatig uitgevoerd in de wintermaanden. In december 2021 en in januari 2022 zijn ruim 14.500 fietsers geobserveerd tijdens schemer (3 – 26 lux) en in het donker (< 3 lux). Zoals Afbeelding 4 laat zien, is de lichtvoering in de afgelopen twee decennia behoorlijk toegenomen. Volgens BOVAG en RAI komt dit omdat steeds meer fietsen automatische fietsverlichting hebben [40].

Afbeelding

Afbeelding 4. Percentage fietsers dat voorlicht voert en percentage fietsers dat achterlicht voert (2003-2021/2022). Bron: [39].

Regelgeving

Een fietser is wettelijk verplicht in het donker en bij slecht zicht een voorlicht en achterlicht aan te hebben. Het gaat om wit of geel licht voor en rood licht achter, en de lampen moeten recht vooruit of recht achteruit schijnen en niet knipperen [41]. Sinds 2008 mogen dit ook losse lampjes zijn die aan het bovenlichaam, bijvoorbeeld op de mouw van een jas, worden bevestigd. De observatiestudie van Timmermans, Prey & Laurens [39] laat zien dat zowel voor- als achterlicht door 99% van de lichtvoerende fietsers aan de fiets is bevestigd en er dus weinig gebruik wordt gemaakt van deze mogelijkheid.

Naast voor- en achterlicht, moet de fiets voorzien zijn van een rode reflector op de achterkant, witte of gele reflectoren op de wielen of banden, en (amber)gele reflectoren op de trappers.

Effect op verkeersveiligheid

In welke mate goed werkende fietsverlichting de veiligheid van fietsers vergroot, is niet goed bekend.

In 2021 heeft de Verkeerspsychologiegroep van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van Rijkswaterstaat een literatuurstudie uitgevoerd naar de effecten van zichtbaarheid van verschillende vormen van nieuwe verlichting en reflectie op de fiets en/of fietser [42]. De onderzoekers concluderen dat niet kan worden vastgesteld dat de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van verlichting en/of reflectie, bijvoorbeeld verlichting in het wiel of op de fietshelm, of reflectie van spaakreflectoren of een veiligheidshesje, significant bijdragen aan een snellere of eerdere detectie van fietsers, mits deze fietsers al de huidige wettelijk verplichte verlichting voeren.

Kuiken en Stoop [43] hebben berekend dat het aandeel letselongevallen met fietsers bij duisternis met 0,17% afneemt bij één procent stijging van het gebruik van fietsverlichting. Dit wijst op een positief effect van fietsverlichting, maar de onderzoekers geven aan dat de onzekerheid in de uitkomst te groot is om een echt betrouwbare schatting van de effectgrootte te geven. Ook geven zij aan dat deze schatting is gebaseerd op geregistreerde ongevallen en dus vooral iets zegt over het effect op fiets-motorvoertuigongevallen. Fietsongevallen met niet-motorvoertuigen en enkelvoudige fietsongevallen worden namelijk erg slecht geregistreerd. Op basis van zelfgerapporteerd gedrag en zelfgerapporteerde ongevallen zoals gemeten in de zogeheten PROV-studies (Periodiek Regionaal Onderzoek Verkeersveiligheid), vinden zij een licht verhoogd risico op een enkelvoudig ongeval en een groter verhoogd risico op een meervoudig ongeval van fietsers die zeggen soms tot bijna nooit verlichting te voeren. Het is niet uit te sluiten dat fietsers die geen licht voeren ook op andere relevante aspecten verschillen van fietsers die wel licht voeren. Het is dus niet met zekerheid te zeggen dat de genoemde effecten toegeschreven kunnen worden aan de verlichting zelf.

Image
Onderdeel van factsheet

Fietsers

Ruim een derde van de verkeersdoden en ruim twee derde van de ernstig verkeersgewonden in Nederland is een fietser. Het overlijdensrisico van Meer

Deze factsheet gebruiken?