Welke maatregelen kunnen bijdragen aan voetgangersveiligheid?

Antwoord

Mogelijke en reeds toegepaste maatregelen voor voetgangersveiligheid zijn in te delen in infrastructurele maatregelen, voertuigtechnologie en gedragsmaatregelen.

Infrastructurele maatregelen

Oversteekplaatsen moeten goed zichtbaar zijn (verlichting), en herkenbaar en uniform uitgevoerd zijn. Rekening houdend met de specifieke beperkingen van ouderen, zijn op oversteekplaatsen de volgende maatregelen mogelijk:

  • oversteekafstand verkleinen door een middengeleider of door uitstulpingen van het trottoir;
  • meer oversteekplaatsen van verkeerslichten voorzien;
  • bij de afstelling van het verkeerslicht rekening houden met de lagere loopsnelheid van ouderen;
  • in gebieden met veel voetgangers: de snelheid van het overig verkeer naar beneden brengen door bijvoorbeeld een verhoging (plateau) aan te brengen, of het gemotoriseerde verkeer in het geheel te weren.

Er zijn verschillende initiatieven om schoolroutes en andere veelgebruikte routes voor jonge voetgangers verkeersveiliger te maken (zie bijvoorbeeld [24]). Een daarvan is het zogeheten kindlint. Kindlinten zijn speciale corridors om kinderen via veilige routes naar bijvoorbeeld scholen, speelplaatsen en sportvoorzieningen te begeleiden, waarbij herkenbare markeringen en borden gebruikt worden [25].

Uit gedragswaarnemingen (snelheidsverschillen en conflicten) van het Fietsberaad [26] en het Duitse FGSV [27] valt af te leiden dat fietsen in voetgangersgebieden veilig en praktisch mogelijk is, mits het aantal voetgangers niet meer bedraagt dan 100 per uur per meter profielbreedte. Bij 100-200 voetgangers per uur per meter profielbreedte is een 'geleed profiel' (met een aparte rijloper voor fietsers) wenselijk en boven de 200 voetgangers per uur is een gezamenlijk gebruik van het gebied onwenselijk. Voor het aantal fietsers is geen kritische grens vastgesteld, hoewel in de praktijk het aantal niet hoger ligt dan 600 fietsers per uur.

Zie SWOV-factsheet Infrastructuur voor voetgangers en fietsers voor meer informatie.

Voertuigtechnologie

Een voetgangersvriendelijk autofront is een frontconstructie waarvan scherpe en harde/stijve delen zijn weggenomen, zodat een voetganger bij een botsing zo min mogelijk (ernstig) letsel oploopt. Onder frontconstructie wordt hier de gehele voorzijde van het motorvoertuig verstaan, dus inclusief de motorkap. Onderzoek over een periode van decennia naar de bescherming van voetgangers heeft in 1995 geleid tot Europese eisen voor personenauto's. Vanaf 2015 moeten alle nieuwe personenauto's voorzien zijn van een voetgangersvriendelijk autofront. Over het effect van de maatregel wordt nogal verschillend gedacht: de industrie verwacht nauwelijks effect van de maatregel; het European Transport Safety Council ETSC verwacht grote besparingen van slachtoffers [28]. Overigens wordt er bij de toepassing van een voetgangersvriendelijk autofront van uitgegaan dat de (bots)snelheid niet hoger is dan circa 30 km/uur.

Volvo en Mercedes Benz hebben een andere invalshoek gekozen. Een radarsysteem en een camera in het voertuig detecteren de nadering van een voetganger. Het voertuig waarschuwt de bestuurder en gaat vervolgens over tot automatisch remmen.

Zijafscherming bij vrachtwagens is een andere voertuigmaatregel die gunstig is voor de voetgangersveiligheid. Sinds 1 januari 1995 moeten alle nieuwe vrachtauto's, opleggers en aanhangwagens zijn voorzien van zijafscherming. Voor onder meer voetgangers is een gesloten zijafscherming voor vrachtauto's effectiever in de reductie van letselernst dan een open afscherming [29]. Zie SWOV-factsheet Vracht- en bestelauto's voor meer informatie.

Snelheidsreductie verhoogt de verkeersveiligheid en is ook mogelijk via snelheidsbegrenzers. Met name binnen de bebouwde kom kan de Intelligente Snelheidsassistentie (ISA) hieraan doeltreffend bijdragen door de snelheid van het snelverkeer te begrenzen op een veilige snelheid (30 km/uur) voor met name voetgangers en fietsers. De verwachting is echter dat invoering van ISA niet op korte termijn zal plaatsvinden, maar nog geruime tijd zal duren. Zie ook de SWOV-factsheet Snelheid en snelheidsmanagement.

Gedragsmaatregelen

Aangezien de auto de meest voorkomende botspartner is van voetgangers, valt winst te behalen door aspirant-automobilisten voorlichting te geven en ervoor te zorgen dat ze het goede gedrag aanleren in de rijopleiding. In de ‘Regeling eisen praktijkexamens’ is opgenomen dat tijdens het praktijkexamen de kandidaat veilig moet rijden nabij en op bijzondere weggedeelten, zoals erven, in- en uitritten, voetgangersoversteekplaatsen, tram- en bushaltes. Ook moet de kandidaat inzicht hebben in de hiervoor bedoelde handelingen en manoeuvres door permanent rekening te houden met (mogelijk) andere weggebruikers, in het bijzonder kwetsbare weggebruikers als voetgangers en fietsers.

In Nederland zijn sinds 1947 verkeersbrigadiers behulpzaam bij het oversteken van de weg naar en van school; zie de ‘Regeling verkeersbrigadiers’ voor meer informatie over de wetgeving rondom verkeersbrigadiers. Bestuurders zijn verplicht te stoppen voor een stopteken van een verkeersbrigadier. De afgelopen jaren is het aantal vrijwilligers teruggelopen en de opleiding van verkeersbrigadiers door de politie lijkt weinig prioriteit te krijgen. De Stichting Verkeersbrigadiers kreeg ook steeds meer signalen dat er verkeersbrigadiers onopgeleid op de weg staan. VVN wil de dienstverlening voor verkeersbrigadiers verstevigen, zodat zij de begeleiding en ondersteuning krijgen die zij nodig hebben om hun vrijwilligerswerk goed te kunnen doen [30].

Wegman & Aarts [31] wijzen er ook op dat naast de formele educatie ook ouders/verzorgers kunnen bijdragen aan de verkeersopvoeding van kinderen. Het blijkt dat deze informele educatie op dit moment een zeer ondergeschikte rol speelt [32].

Onderdeel van factsheet

Voetgangers

Een voetgangersongeval is alleen een verkeersongeval als er een rijdend voertuig bij betrokken is.

Deze factsheet gebruiken?