De veiligheidscultuur (‘safety culture’) van een bedrijf kan worden omschreven als de gedeelde waarden en normen binnen een bedrijf over veiligheid [40]. Onderzoek laat zien dat een verbetering van de veiligheidscultuur vaak leidt tot een veiliger rijgedrag van chauffeurs.
Volgens Schein [41] komt de veiligheidscultuur tot uiting in (geformaliseerde) voorschriften, procedures en maatregelen, en in alledaagse gewoontes, gedragingen, en uiterlijke kenmerken van het bedrijf (en het bedrijfsmateriaal), zie Afbeelding 7.
Afbeelding 7. Veiligheidscultuur is binnen een bedrijf aanwezig in drie lagen [41]
Op basis van vijf gradaties kan men onderscheid maken tussen bedrijven met hun veiligheidscultuur [42]. Bij bedrijven met een ‘pathologische’ of ‘reactieve’ veiligheidscultuur wordt er geen tot weinig belang gehecht aan veiligheid. Men houdt zich enkel aan de wettelijke voorschriften wanneer men de pakkans hoog acht, of reageert pas met veiligheidsmaatregelen nadat er een ongeval heeft plaatsgevonden. Daarentegen hechten bedrijven met een ‘calculatieve’, ‘proactieve’, of ‘vooruitstrevende’ veiligheidscultuur in toenemende mate belang aan veiligheid. De veiligheidscultuur van deze bedrijven is vaak uitgewerkt in een schadepreventieprogramma waarbij maatregelen worden genomen om kosten door schade aan voertuigen te voorkomen. Kostendaling, het imago van het bedrijf en de wensen van klanten zijn voor een bedrijf redenen om aan schadepreventie te doen.
De meeste onderzoeken tonen aan dat chauffeurs veiliger rijden als er sprake is van een verbetering van de veiligheidscultuur bij de werkgever [40]. Er zijn aanwijzingen dat met name het houden van groepsdiscussies over veiligheid, het trainen van hogere-ordevaardigheden (risicoperceptie, gevaarherkenning en risico-adaptatie) en het belonen van veilig rijgedrag bijdragen aan een daling van het aantal ongevallen. Schadepreventietrajecten leiden tot een daling van de schadelast bij transportbedrijven [43]. In de praktijk vindt men een veiligheidscultuur echter vaak niet terug bij alle bedrijven. Met name kleinere bedrijven investeren weinig in de opleiding en training van (jonge) chauffeurs [33].
