Dit rapport doet verslag van de resultaten van het provinciaal alcoholmeetnet in Zeeland, dat in juli 2003 van start is gegaan. Met behulp van het alcoholmeetnet kunnen de ontwikkelingen in het alcoholgebruik van automobilisten op de voet worden gevolgd. Effecten van maatregelen en de eventuele behoefte aan nieuwe maatregelen kunnen daardoor snel worden onderkend. Daarnaast maakt het alcoholmeetnet het mogelijk de ontwikkelingen in Zeeland te vergelijken met die in heel Nederland. Het meetnet is tot stand gekomen in samenwerking tussen het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Zeeland (ROVZ) en de Zeeuwse politie, daarbij geadviseerd door de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV. De Zeeuwse politie voert ten behoeve van het alcoholmeetnet in principe jaarlijks 12 alcoholcontroles uit. Per kwartaal vindt in elk van de drie Zeeuwse politiedistricten - Walcheren, Oosterscheldebekken en Zeeuws-Vlaanderen - zo’n controle plaats, steeds in een nacht van zaterdag op zondag, tussen 21.00 en 04.00 uur. Desgewenst kan zodoende elke drie maanden een analyse plaatsvinden op basis van gegevens van de voorafgaande 12 maanden. Sinds het meetjaar 2006 wordt de ontwikkeling van het rijden onder invloed door automobilisten per kalenderjaar gerapporteerd. In de voorafgaande jaren gebeurde dat steeds over de periode juli t/m juni. Deze verschuiving is met terugwerkende kracht doorgevoerd en heeft tot gevolg gehad dat de meetresultaten van juli t/m december 2003 niet meer konden worden opgenomen in de rapportage. In de jaren 2004 t/m 2011 zijn gemiddeld ca. 4.500 bestuurders op alcoholgebruik getest. In 2012 en 2013 waren het er beduidend minder: respectievelijk 3.936 en 3.926. Het zwaartepunt van deze rapportage ligt bij een vergelijking van de resultaten over 2013 met die over 2011-2012. Waar zinvol, worden echter ook eerdere jaren in de analyse en rapportage betrokken. Het aandeel bestuurders met een bloedalcoholgehalte (BAG) boven 0,5 promille — de wettelijke limiet voor 'ervaren' bestuurders — varieerde in de jaren 2004 t/m 2013 tussen 1,9% en 2,8%. Lineaire regressieanalyse laat zien dat er over de hele onderzoeksperiode bezien geen sprake is van een significante toe- of afname. Gemiddeld over de hele periode bedroeg het totale aandeel rijders onder invloed 2,4%. In 2013 lag het niveau op 1,9%, een fractie lager dan het niveau van 2011-2012 (2,2%). In 2013 nam het aandeel zware drinkers (BAG boven 1,3 promille) drietiende procentpunt af ten opzichte van de twee voorgaande jaren: van 0,4 tot 0,1%. Deze verandering is weliswaar niet statistisch significant, maar als het om een echte verandering gaat, wel van groot belang voor de verkeersveiligheid vanwege het extreem hoge ongevalsrisico bij een dergelijk BAG. Het aandeel bestuurders met een BAG van 0,8-1,3 promille bleef constant op 0,6 %. Hoewel er tussen 2004 en 2013 uiteindelijk weinig veranderd is in het totale aandeel rijders onder invloed in Zeeland, is er vanaf 2008 wel sprake van een dalende trend. Tussen de drie Zeeuwse politiedistricten heeft er in 2013 geen verschuiving plaatsgevonden. Het aandeel overtreders bleef het hoogst in Zeeuws-Vlaanderen (2,8%), gevolgd door Walcheren en Oosterscheldebekken (respectievelijk 1,7% en 1,6%). Wel nam in 2013 in alle drie districten het aandeel rijders onder invloed licht af. Verder neemt, evenals in voorgaande jaren, ook in 2013 zowel het aandeel rijders onder invloed als de ernst van de overtredingen toe naarmate het later in de nacht wordt. Na twee uur ’s nachts is het aandeel rijders onder invloed gemiddeld meer dan driemaal zo groot als tussen 21.00 en 22.00 uur. Het aandeel zwaardere overtreders (BAG boven 0,8 promille) was in 2013 laat in de nacht ongeveer viermaal zo groot als vroeg op de avond. Vergelijking van de resultaten uit het Zeeuwse alcoholmeetnet met die van landelijk onderzoek lijkt erop te wijzen dat automobilisten in Zeeland wat vaker onder invloed rijden dan in de rest van Nederland. Maar dit beeld is waarschijnlijk eerder een gevolg van de gebrekkige representativiteit van het landelijke onderzoek - en daaruit voortvloeiende onderschatting van het alcoholgebruik - dan een weerspiegeling van de werkelijkheid. Waar de landelijke cijfers vanaf 2007 een dalende trend in het rijden onder invloed laten zien, is dat voor de Zeeuwse cijfers pas vanaf 2008 het geval. De tol die rijden onder invloed in Zeeland eist, is niet precies bekend. Enerzijds doordat de registratie van verkeersdoden en -gewonden door de politie verre van compleet is, anderzijds doordat overleden bestuurders vrijwel nooit op alcoholgebruik worden getest, en ernstig gewonde bestuurders vaak alleen wanneer er verdenking tegen hen bestaat. Als we aannemen dat van de 20 Zeeuwse verkeersdoden ca. 20% het gevolg was van rijden onder invloed, dan komt dat neer op vier alcoholdoden in 2013. Van het aandeel en aantal ernstig gewonde alcoholslachtoffers valt op basis van actuele ongevallengegevens helemaal geen schatting meer te maken, omdat er na 2009 over deze groep slachtoffers geen officiële provinciale cijfers meer zijn gepubliceerd. Bij eerdere schattingen kwam het aantal ziekenhuisopnamen als gevolg van rijden onder invloed echter steeds uit op ongeveer het tienvoudige van het aantal doden. Als daarin geen verandering is gekomen, zijn er in 2013 in Zeeland circa 40 mensen in het ziekenhuis opgenomen als gevolg van een alcoholongeval. Van de aangehouden overtreders registreert de Zeeuwse politie in het kader van het alcoholmeetnet de volgende kenmerken: geslacht, leeftijd, nationaliteit, eventuele recidive, type gelegenheid waar zij alcohol hebben gedronken, en of zij al dan niet als toerist in Zeeland aanwezig waren. Onder de aangehouden overtreders zijn mannen veruit in de meerderheid, maar het aandeel van vrouwen vertoont een enigszins stijgende trend. In 2007-2008 bedroeg hun aandeel 13%, tegen 19% in 2013. Dit laatste betekende overigens een lichte daling ten opzichte van 2011-2012, toen hun aandeel 23% bedroeg. Wanneer de leeftijdsverdeling in ogenschouw wordt genomen, valt op dat in 2013 zowel de mate als de ernst van het rijden onder invloed bij alle leeftijdsklassen afnam. Het duidelijkst gebeurde dat bij jongeren onder de 25 jaar. In 2007-2008 had 16% van die jongeren een BAG boven 0,5 promille; in 2011-2012 was dat opgelopen tot 24%, om in 2013 te dalen naar 13%. Hun aandeel onder de zwaarste drinkers (BAG boven 1,3 promille) liep op van 0% in 2007-2008 tot 18% in 2011-2012, om in 2013 weer op 0% uit te komen. Ook onder de 50+-ers kwam in 2013 geen enkele overtreder met een BAG boven 1,3 promille voor. Het aandeel Belgen onder de aangehouden overtreders in Zeeland kwam in 2013 uit op 13%, tegen 16% in 2011-2012. Door de kleine absolute aantallen en de voortdurende fluctuaties (tussen 6% en 20% in de afgelopen jaren) is het echter niet mogelijk te spreken van een dalende trend. In 2013 zijn alle zes (!) Belgische overtreders aangehouden in Zeeuws-Vlaanderen. In 2013 bestond 50% van de aangehouden overtreders uit horecabezoekers. Dit aandeel is een fractie lager dan in de periode 2011-2012, toen 54% van de overtreders in een horecagelegenheid had gedronken. Het aandeel overtreders met 'bezoek' als herkomst is in 2013 met 19% ook nauwelijks afgenomen ten opzichte van de 21% in 2011-2012. Slechts een klein en stabiel deel van de aangehouden overtreders komt uit een sportkantine: 4% in 2013, tegen gemiddeld 2% in voorgaande jaren. Maar deze lage aandelen willen niet zeggen dat sportkantinebezoekers verstandiger met alcohol en verkeer omgaan dan horecabezoekers. Deze cijfers weerspiegelen vooral het feit dat er veel minder sportkantines dan (andere) horecagelegenheden zijn. Bovendien is het bezoek aan sportkantines meer op andere dagen en tijdstippen dan de zaterdagavond en -nacht geconcentreerd. Het aandeel recidivisten is afgenomen van 18% in 2011-2012 tot 7% in 2013. Mogelijk is dit mede een gevolg van de invoering van het alcoholslotprogramma (ASP) voor zware overtreders. In 2013 namen landelijk ca. 4.500 overtreders deel aan dat programma. Het monitoren van alcoholgebruik in het verkeer en de registratie van verkeersongevallen en —gewonden zijn in Nederland in het afgelopen decennium sterk verslechterd. Als gevolg daarvan zijn al sinds 2010 door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu geen provinciale gegevens over letselongevallen meer gepubliceerd. Maar ook van de dodelijke ongevallen is de registratiegraad landelijk tot onder de 85% gezakt. Deze ontwikkeling is betreurenswaardig, omdat met de verkeersonveiligheid grote maatschappelijke kosten gemoeid zijn die nu niet in hun volle omvang boven water komen. De SWOV schat die kosten momenteel op minimaal 12,5 miljard euro per jaar. (Author/publisher)
Abstract