Nul verkeersslachtoffers in 2050: dat is het doel dat de Europese Unie heeft gesteld. Vanuit die ambitie heeft Nederland enkele jaren geleden een nieuwe verkeerveiligheidskoers ingezet. Daarin ligt een sterke focus op een meer ‘risicogestuurde’ aanpak van verkeersveiligheid: we kijken niet meer alleen naar ongevalscijfers (reactief), maar we willen ongevallen juist voorkómen door potentiële risico’s in het verkeerssysteem preventief te verminderen (proactief).
Risicoanalyse en uitvoeringsagenda
Maar waar moet je als gemeente of provincie dan naar kijken? Moet de infrastructuur veiliger? Moeten we vooral kijken naar snelheid? Of zijn er in een regio bijvoorbeeld relatief veel kwetsbare verkeersdeelnemers? Om dat soort risicofactoren in kaart te brengen, is afgesproken dat elke regio een risicoanalyse maakt van het eigen verkeerssysteem. Op basis van de risicoanalyse stelt elke regio vervolgens een uitvoeringsagenda op om de belangrijkste risico’s aan te pakken. Als leidraad hiervoor heeft het Kennisnetwerk SPV een Stappenplan Risicoanalyse en een Stappenplan Uitvoeringsprogramma opgesteld.
Jaarlijkse monitor van de voortgang
Deze en andere afspraken zijn vastgelegd in Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 (SPV 2030) en in het bijbehorende Startakkoord. Om de voortgang hiervan te meten, brengt het Kennisnetwerk SPV elk jaar een monitor uit. Uit inventarisatie is gebleken dat alle provincies en (vervoer)regio’s een risicoanalyse en uitvoeringsagenda hebben. Om deze reden zijn dit jaar uitsluitend gemeenten benaderd en zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld:
- In hoeverre heeft de gemeente een risicoanalyse en uitvoeringsagenda opgesteld?
- Wat hebben gemeenten nodig bij het opstellen van hun risicoanalyse en uitvoeringsagenda?
- Welke onderdelen uit het stappenplan van het Kennisnetwerk SPV komen terug in de ingestuurde uitvoeringsagenda’s?
Voor de eerste twee vragen is aan alle 344 Nederlandse gemeenten gevraagd om een internetenquête in te vullen. De derde vraag is beantwoord met een quickscan.
Internetenquête resultaten
Risicoanalyses
In totaal hebben 135 gemeenten (39%) de internetenquête volledig ingevuld. De resultaten laten zien dat 71% van de respondenten een risicoanalyse heeft afgerond of in 2022 verwacht af te ronden, tegen 70% in 2021 en 55% in 2020. In Zuid-Nederland en in kleinere gemeenten zijn procentueel de meeste risicoanalyses opgesteld, in West-Nederland en middelgrote gemeenten de minste.
Van de respondenten is 6% niet van plan een risicoanalyse uit te voeren, vooral omdat deze regionaal/provinciaal wordt opgesteld, vanwege te weinig middelen/capaciteit of omdat gekozen is voor een andere vorm, bijvoorbeeld een gemeentelijk verkeer- en vervoerplan (GVVP).
Uitvoeringsagenda’s
57% van de respondenten geeft aan in 2022 een uitvoeringsagenda te hebben afgerond of nog te zullen afronden, tegen 46% in 2021 en 18% in 2020. In Zuid-Nederland en in grote gemeenten zijn procentueel de meeste uitvoeringsagenda’s opgesteld, in Noord-Nederland en in middelgrote gemeenten de minste.
Van de respondenten is 12% niet van plan een uitvoeringsagenda op te stellen, vooral omdat er voor een andere vorm is gekozen (zoals een GVVP) of omdat er beperkte middelen en capaciteit beschikbaar zijn. In Oost-Nederland wordt procentueel het vaakst aangegeven dat er geen uitvoeringsagenda wordt opgesteld. Het percentage respondenten dat niet van plan is een uitvoeringsagenda te maken, is ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2020 en 2021. Uit de enquêteresultaten bleek dat meer dan driekwart van de 54 respondenten met een uitvoeringsagenda, deze heeft opgesteld met een looptijd tot 5 jaar. Ruim driekwart van de respondenten geeft aan dat hun uitvoeringsagenda zowel hoofdlijnen als een uitwerking in maatregelen, budget, planning en doelen bevat.
Ondersteuning
Gemeenten hebben voornamelijk behoefte aan voorbeelden van hoe een ‘goede’ risicoanalyse en uitvoeringsagenda eruitzien. Daarnaast hebben gemeenten behoefte aan goede data en aan regelmatige kennisbijeenkomsten of werksessies over het SPV. Het stimuleren van de regionale samenwerking zou gemeenten ook ondersteuning kunnen bieden.
Samengevat: positieve trend
Ten opzichte van voorgaande jagen gaan steeds meer gemeenten aan de slag met een risicoanalyse en uitvoeringsagenda. Bij de afgeronde risicoanalyses zien we bijna een verdriedubbeling ten opzichte van twee jaar geleden. De afgeronde uitvoeringsagenda’s zijn ook enorm toegenomen (van 4% in 2020 naar 18% in 2021 en 44% in 2022). Het aantal gemeenten dat niet van plan is om beide plannen op te stellen, blijft ongeveer gelijk.
Quickscan
Uit de quickscan van de 45 ingestuurde uitvoeringsagenda’s blijkt dat de helft van de betreffende gemeenten algemene doelstellingen heeft opgenomen in de uitvoeringsagenda en de andere helft specifieke doelstellingen heeft voor ongevallen en risico-indicatoren. Alle agenda’s bevatten (enige vorm van) maatregelen en bijna driekwart is voorzien van een budget of kostenschatting. In twee derde van de uitvoeringsagenda’s wordt niets gezegd over wie er verantwoordelijk is voor de voorgenomen maatregelen. Iets meer dan de helft van de uitvoeringsagenda’s is opgesteld door een adviesbureau. In ruim driekwart van de uitvoeringsagenda’s is geen voornemen opgenomen om het plan na enige tijd te evalueren.
