De hinder van congestie in de Westelijke Randstad neemt toe. Op de snelwegen staan in de spits structureel files en de grote steden zijn niet goed bereikbaar. Overheden en bedrijfsleven herkennen dit probleem. Rijksoverheid en regionale overheden zijn daarom het BereikbaarheidsOffensief Randstad (BOR) gestart en het bedrijfsleven heeft op initiatief van VNO-NCW het plan "Doorstroomroute" gemaakt, dat voorziet in een verbetering van de doorstroming op de A4 Zaandam - Antwerpen. Naar aanleiding van deze initiatieven hebben de minister van Verkeer en Waterstaat en de voorzitter van VNO-NCW de projectgroep A4 corridor opgericht. De projectgroep heeft de opdracht om "te adviseren over maatregelen voor de verdere verbetering van de doorstroming van het verkeer op de totale A4-corridor en over het vervolgproces waarin deze maatregelen kunnen worden uitgewerkt en uitgevoerd". Er blijken - incidentele files buiten beschouwing gelaten - drie oorzaken voor het ontstaan van structurele files: - Ongelijkmatige instroom gedurende de spits. Files ontstaan doordat een groot deel van het spitsverkeer in een relatief korte periode instroomt en de capaciteit gedurende deze periode niet toereikend is om het verkeersaanbod te verwerken. De file staat er volgens gedurende de gehele spits. - Te weinig capaciteit op het hoofdwegennet. Op enkele punten is de wegcapaciteit ontoereikend om het totale verkeersaanbod gedurende de spits te verwerken. - Te weinig capaciteit op het stedelijke wegennet. De stedelijke wegnetwerken van de grote steden in de Randstad hebben onvoldoende capaciteit om het verkeersaanbod gedurende de spits te verwerken. Hierdoor ontstaan files, ook op de hoofdwegen. De verkeersprognoses wijzen op een toename van congestie. Door regionale ontwikkelingen (o.a. woningbouwlocaties) zal met name de druk op de bereikbaarheid van de grote steden toenemen. Dit leidt tot de conclusie dat voor het oplossen van de problematiek op de gehele A4-corridor, de betreffende rijkswegen moet worden bezien in samenhang met het onderliggend wegennet, de ontsluiting van de stedelijke wegennetten en de aansluitende rijkswegen. Omdat files ontstaan door verschillende oorzaken is voor het verbeteren van de doorstroming en bereikbaarheid een mix van maatregelen nodig, gericht op het efficiënter benutten van de bestaande weginfrastructuur en het tijdig toevoegen van nieuwe capaciteit. Combinatie van beide inzichten, hoofd- en onderliggend wegennet tezamen aanpakken met een mix van maatregelen, vraagt volgens de projectgroep om een nieuwe ordening van vraag en aanbod: een mobiliteitsmarkt. Kenmerkend voor een mobiliteitsmarkt is dat alle automobilisten een hogere kwaliteit van doorstroming en bereikbaarheid ‘consumeren’ en daarvoor een representatieve prijs betalen. De kwaliteit wordt geboden door een exploitant, die gebruik maakt van dynamisch verkeersmanagement en de noodzakelijke capaciteitsuitbreidingen initieert en definieert. In de visie van de projectgroep wordt de gehele A4-corridor geëxploiteerd door één exploitant, met als primaire doelstelling het verbeteren van doorstroming en de bereikbaarheid van steden. In de visie van de projectgroep is de exploitatie van de A4 corridor een samenwerking tussen regionale overheden, rijksoverheid en bedrijfsleven. De projectgroep herkent dat nu al veel instrumenten worden ontwikkeld voor dynamisch verkeersmanagement. Regionale verkeerscentra bieden hiervan een voorbeeld. Door deze ontwikkelingen te benutten in de exploitatie van de totale A4-corridor kan de effectiviteit verder worden vergroot. De inbreng van private partijen ligt met name op het gebied van ICTontwikkelingen, dynamische verkeersmodellen, marketing en commerciële dienstverlening, realisatie en onderhoud van infrastructuur en een bedrijfseconomische afweging van de inzet van instrumenten. Binnen een breed pakket van instrumenten voor dynamisch verkeersmanagement vormt gedifferentieerde beprijzing van de weg een belangrijk onderdeel. Gedifferentieerde beprijzing houdt in dat de automobilist op drukke trajecten en tijden een hogere prijs betaalt voor doorstroming en bereikbaarheid. Dit vormt in de optiek van de projectgroep een effectief instrument voor een betere benutting van de wegcapaciteit. Dit instrument zou daarom onderdeel moeten uitmaken van het bredere maatregelenpakket dat de exploitant van de A4-corridor ter beschikking heeft. Voor de technische ontwikkeling van het beprijzingsinstrumentarium moeten relaties worden gelegd met de kilometerheffing. De exploitatie van de A4-corridor kan bijdragen aan de ontwikkeling van het landelijke systeem. Om tot de nieuwe ordening van vraag en aanbod te komen - een mobiliteitsmarkt - moeten condities worden gecreëerd op het gebied van technische systemen voor gedifferentieerde beprijzing, samenwerking tussen publieke en private partijen en wet- en regelgeving. In dit verband moeten ook concrete maatregelen worden ontwikkeld voor de knelpunten op de ontsluiting van de stedelijke wegennetten van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. De meeste congestie treedt juist hier op, maar afdoende oplossingen zijn in overheidsplannen nog niet gedefinieerd. Samenwerking in een publiek-private setting kan het oplossen van deze knelpunten versnellen. De lopende initiatieven voor het wegnemen van de knelpunten op de A20 Noord ring Rotterdam (A13/16) kunnen hier ook worden ingebracht. De projectgroep constateert dat de huidige capaciteit van de A4-corridor ontoereikend is. De projectgroep acht het daarom noodzakelijk om huidige capaciteitsknelpunten tegelijkertijd met de ontwikkeling van een mobiliteitsmarkt op te lossen. De projecten Tweede Coentunnel / Westrandweg en A4 Delft-Schiedam voorzien in een oplossing voor nu al bestaande knelpunten en kunnen op relatief korte termijn worden gerealiseerd. Deze initiatieven moeten versneld worden doorgezet, zoveel als mogelijk rekening houdend met exploitatie van de corridor. Realisatie van het traject Dinteloord - Bergen op Zoom completeert de A4 richting België en voorziet daarmee in een volwaardig alternatief voor de A16. De projectgroep acht dit van belang voor de ontwikkeling van het exploitatieconcept A4-corridor. Reeds lopende studies naar mogelijke capaciteitsknelpunten op de A4-corridor op langere termijn, bijvoorbeeld het traject A4 De Hoek - Prins Clausplein, moeten worden voortgezet. Voor de A4 Hoekse Waard moet een planologische ruimtereservering worden gemaakt om deze route op langere termijn op te kunnen nemen. (A)
Abstract