In 2011 waren er voor het eerst meer dan zeven miljard mensen op de wereld. De helft van hen woonde in steden, een primeur in de geschiedenis van de mensheid. Volgens de Verenigde Naties zal deze trend zich doorzetten. Zo zouden er in 2030 al vijf miljard stedelingen zijn, wat zou neerkomen op 60 % van de totale wereldbevolking van 8,3 miljard; in ontwikkelingslanden zou dat aandeel zelfs tot 80 % oplopen. Deze bevolkingsgroei in de steden roept heel wat vragen op ten aanzien van de momenteel gangbare modellen, die meestal schadelijk zijn voor het milieu (stadsuitbreiding die ruimte beslaat en energie verbruikt, verkeerscongestie, luchtverontreiniging, geluidshinder, enz.). Maar hoewel steden milieuproblemen veroorzaken, dragen zij ook oplossingen aan en compenseren de potentiële voordelen van verstedelijking de nadelen ervan. In dezelfde lijn wordt verwacht dat het aantal inwoners in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest tegen 2020 met 142 000 eenheden zal zijn aangegroeid. Het Gewest zal dan 1 230 600 inwoners tellen. Dat is een stijging van 13 % ten opzichte van 2010. Gezien de vele uitdagingen die deze bevolkingsgroei onder meer op het vlak van verkeer en vervoer stelt, pleit het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest in zijn Iris 2-mobiliteitsplan — met richtsnoeren voor 2018 — ervoor de stadsuitbreiding af te remmen, onder meer om het dagelijkse aantal voertuigkilometers zowel voor werk- als voor privéritten terug te dringen. Een van de gevolgen van deze afremming is een verdichting van de activiteiten in het stadscentrum. De concentratie die deze verdichting van activiteiten met zich meebrengt, vereist meteen ook een optimalisering van het gebruik van de openbare ruimte. Een obligate tussenstap in deze optimalisering is een allesomvattende denkoefening over de te maken keuzen bij het verdelen van de openbare ruimte en de toewijzing ervan aan de veelheid van gebruikers en gebruiksfuncties. Zo bijvoorbeeld neemt parkeren op de weg momenteel nog zeer veel ruimte in beslag, en dan nog vrijwel uitsluitend voor gemotoriseerde weggebruikers. Beslissingen inzake parkeren waren lang op een verruiming van het aanbod gericht, om tegemoet te komen aan een steeds toenemende vraag. Nieuwe aandachtspunten zoals duurzame ontwikkeling en optimaal gebruik van de openbare ruimte hebben deze trend echter teruggefloten en aangezet tot nadenken over verantwoord ruimtegebruik. Tijdafhankelijke toewijzing van openbare ruimte is een maatregel die zeker bijzondere aandacht verdient. Hiermee kan namelijk een gegeven openbare ruimte gedurende een bepaalde periode worden gereserveerd voor soorten van gebruik en dus voor gebruikers die daar gewenst zijn of verwacht worden. Passieve stedenbouw waarbij enkel een stel procedures, regels en plannen op een gegeven locatie wordt toegepast, is hopeloos voorbijgestreefd. Stedenbouw moet dynamisch en chronotopisch zijn. Dit betekent dat zowel met de tijd (chronos) als met de plaats (topos) rekening moet worden gehouden. Ten slotte dient ook bijzondere aandacht te worden besteed aan verticale concepten boven of onder de begane grond. Op verzoek de administratie Mobiliteit van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest heeft het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw een enuntiatieve inventaris opgemaakt van de maatregelen die in België en in het buitenland bestaan om het gebruik van openbare ruimten te optimaliseren. In het hiernavolgende overzicht staan zij ingedeeld naar de vervoerwijze(n) die zij voornamelijk ten goede komen: de actieve vervoerwijzen (voetgangers, fietsers), het openbaar vervoer, het autoverkeer en zware vrachtvoertuigen. (Author/publisher)
Abstract