Onder ‘verkeershandhaving’ valt het totale proces van strafrechtelijke middelen, politietoezicht, juridische afhandelingsprocedures en feitelijke bestraffing, met als doel dat weggebruikers zich veilig en conform de bedoelingen van wet- en regelgeving gedragen. Verkeershandhaving is bij voorkeur onderdeel van een integrale aanpak van verkeersonveiligheid waarbij maatregelen op terrein van Engineering, Education en Enforcement elkaar onderling aanvullen of versterken. Verkeershandhaving heeft vooral invloed op bewuste overtredingen in het verkeer. Fouten, vergeetachtigheden en uitglijders kunnen beter door veranderingen in de infrastructuur gecorrigeerd worden.
Volgens de afschrikkingstheorie heeft handhaving vooral effect omdat de burger er door angst voor straf voor kiest om zich aan de wet te houden. Volgens deze theorie zijn de objectieve en subjectieve pakkans de knoppen waaraan gedraaid moet worden om het gedrag weggebruikers binnen de perken te houden. Wat betreft het verkeer zijn het vooral de frequentie, de zichtbaarheid en de onvoorspelbaarheid van verkeerscontroles die de subjectieve pakkans vergroten, en daarmee het generaal-preventieve effect en het daarmee verbonden veiligheidseffect van de handhaving bewerkstelligen. Vanuit de normeringstheorie wordt het belang onderstreept van het verankeren van wetten en regels in het persoonlijke rechtsgevoel en de persoonlijke normen van burgers. Dat betekent dat zoveel mogelijk burgers ook overtuigd moeten worden van het belang van wetten en regels.
Effectiviteit toezicht
Via onderzoek in verschillende Europese en niet-Europese landen is aangetoond dat een verhoogd niveau van politietoezicht (via meer bemande controles of meer cameracontroles), leiden tot betere naleving van snelheidslimieten, van gordelverplichting, van wettelijke alcoholgrenzen. Een veiliger verkeersgedrag vertaalt zich dan ook in minder ongevallen en slachtoffers.
Er is wel een grens aan wat met politietoezicht in het verkeer bereikt kan worden. De effecten van politietoezicht zijn vaak sterk aan tijd en plaats gebonden, d.w.z. weggebruikers wijzigen hun verkeersgedrag wanneer en waar zij controles verwachten, maar vallen vaak terug in oud overtredingsgedrag op andere plaatsen en tijden. Reden temeer om het politietoezicht selectief in te zetten op tijdstippen en plaatsen waar het risico aantoonbaar verhoogd is.
Verkeerstoezicht dient zich ook in te schrijven in een algeheel streven naar verkeersveiligheid. Vandaar dat de controles zich best toespitsen op enerzijds gedragingen die het meest risicovol zijn, zoals snelheid, rijden onder invloed, gordeldracht,… en anderzijds op plaatsen en situaties waarin deze gedragingen nefast zijn.
In deel 3 wordt dan ook ingegaan op de concrete handhaving van deze risicovolle gedragingen in België.
Straffen in het verkeer
Eindpunt van de verkeershandhaving is het opleggen van een straf. Straffen dienen verschillende doelen: vergelding, beveiliging van de samenleving, gedragsbeïnvloeding van de dader, gedragsbeïnvloeding van alle burgers en compensatie van het slachtoffer. Binnen het strafrecht zien we twee evoluties. Enerzijds merken we een tendens om verkeersovertredingen meer buitengerechtelijk af te handelen (onmiddellijke inningen, bemiddeling, minnelijke schikkingen,…). Anderzijds wordt er vanuit de herstelgedachte meer ingezet op leermaatregelen en dienstverlening.
In deel 4 wordt een overzicht gegeven van alle mogelijke reacties vanuit de Belgische Justitie op
verkeersovertredingen.
Under ‘Traffic enforcement we find the complete process of criminal prosecution means, police surveillance, legal handling procedures and recording of offences with the aim of ensuring that road users conform to law and order safely. Traffic enforcement is preferably a part of an integrated approach of traffic safety where measures in the fields of Engineering, Education and Enforcement support or strengthen each other. Traffic enforcement especially influences subconscious traffic violations. Errors, forgetfulness and blunders are better corrected by changes in the infrastructure.
According to the scare-technique-theory enforcement has an effect because the citizen, through fear of punishment, chooses to follow the law. According to this theory the objective and subjective chance-ofgetting caught attitude is what needs to be adjusted to restrict the behaviour of road users. Regarding traffic, it is the frequency, visibility and unpredictability of traffic controls which increase the subjective idea of getting caught and with it bring about the general preventative effect and related safety effect of enforcement. The standardized theory emphasises the importance of anchoring the laws and rules in the personal sense of justice and personal norms of citizens. This means that as many citizens as possible must be convinced of the importance of laws and rules.
Effectiveness supervision
Research in different European and non-European countries has shown that an increased level of policing (via more manned checks or more camera controls), has shown that it leads to increased compliance with speed limits, safety belt compliance and legal alcohol limits. Safer traffic behaviour translates into less accidents and victims.
There is a limit to what can be achieved in traffic with policing. The effects of policing are often strongly linked to time and place, i.e., road users change their driving behaviour when controls are expected, but often regress to breaking the law at other times and places. Enough reason to selectively place policing in times and places where risks are demonstrably higher.
Traffic enforcement also needs to be integrated into the general goal of traffic safety. Therefore controls need to focus on risky behaviour on the one hand, such as speed, driving under the influence, safety belt behaviour … and, on the other hand, places and situations in which these behaviours are pernicious. In part 3 attention is given how to deal with these risky behaviours in Belgium.
Traffic penalties
The end point of traffic maintenance is imposing a penalty. Punishment serves different goals: reprisals, safety of the society, behavioural influence on the guilty party, behavioural influence on society and compensation for the victim. Within criminal law we see two evolutions. On the one hand we see a tendency to deal with traffic violations in an extrajudicial manner (immediate collection, mediation, amicable settlements …). On the other hand a more cognitive corrective approach is taken with education and services.
An overview of all possible actions within the Belgian judicial system regarding traffic violations is given in
part 4.
