Inleiding
In opdracht van Rijkswaterstaat heeft NDC Nederland in de zomer van 2023 onder 14.029 fietsers op 13 locaties visueel gemeten wat het gebruik is van apparatuur (veelal smartphones) en in hoeverre fietsers een helm dragen.
Met de campagne ‘MONO’ wordt geprobeerd om weggebruikers ervan bewust te maken dat ze hun aandacht niet kunnen verdelen tussen het verkeer en de smartphone. Onderdeel daarvan is dat fietsers worden verleid om hun smartphone niet meer te gebruiken in het verkeer voor activiteiten die erg afleiden (zoals het lezen of typen van berichten, muziek opzoeken, et cetera). Voorafgaand aan deze campagne is in september 2015 een nulmeting uitgevoerd, waarbij is gekeken naar het gebruik van apparatuur en het mobiel bellen op de fiets. Daaropvolgend zijn inmiddels zeven metingen uitgevoerd in april 2016, april 2017, april 2019, juni 2020, juni 2021, oktober/november 2022 en zomer 2023. De metingen van 2023 zijn te beschouwen als “de derde volledige effectmeting” sinds het ingaan van het algeheel verbod tot gebruik mobiele apparatuur op de fiets per 1 juli 2019.
Het registreren van helmdracht heeft binnen deze reeks in 2023 voor het eerst plaatsgevonden en vormt daarmee een 0-meting. Voor deze meting is van de waargenomen fietsen genoteerd of zij een hem droegen of niet.
Aansluiten SPV2030
Om aan te sluiten bij de SPI Veilig Verkeersdeelnemer uit het SPV2030 en het Europese BASELINE-project worden sinds 2022 naast metingen op werkdagen ook weekendmetingen uitgevoerd. Daarnaast is een nieuwe ontwikkeling in 2023 de uitbreiding met 3 meetlocaties om de metingen beter over Nederland te spreiden.
Ten slotte is in 2023 de weegmethode aangepast; niet langer telt elke meetlocatie even zwaar mee in het gemiddelde, maar is gewogen naargelang het aantal getelde fietsers op de meetlocatie. Vanwege de introductie van de nieuwe weegmethode zijn er geen significantietoetsen uitgevoerd op de verschillen tussen 2023 en 2022.
Resultaten apparatuurgebruik
In 2023 gebruikte 26% van alle fietsers apparatuur; 18% luisterde muziek, 4% bediende een scherm (ongeacht telefoon in de hand of in houder), 2% was handsfree aan het bellen en 2% was handheld aan het bellen. Het aandeel fietsers dat apparatuur gebruikte in het najaar van 2023 (26%) is net zo hoog als in 2021 en 2020, maar hoger dan in 2022.
In Utrecht zijn de meeste fietsers waargenomen die apparatuur gebruiken (39%), gevolgd door Amsterdam (33%). In de overige steden ligt het apparatuurgebruik tussen de 9% en 25%.
Tijdens de meting van 2023 was het apparatuurgebruik onder zowel mannen als vrouwen 26%. In de leeftijdscategorie 18 tot 25 jaar is het apparatuurgebruik op de fiets het hoogst (40%), gevolgd door 12- tot 18-jarigen (35%) en 25- tot 50-jarigen (22%). Fietsers onder de 12 jaar en fietsers boven de 50 jaar maken het minst gebruik van apparatuur tijdens het fietsen (respectievelijk 1% en 4%).
Van alle fietsers in de meting, dus ongeacht het gebruik van apparatuur, is het aandeel dat beide handen aan het stuur heeft, 83%. Bij geen gebruik van apparatuur is dit 90%. Van de fietsers heeft 5% een stuurhouder op de fiets. De helft (47%) van deze fietsers met stuurhouder heeft een telefoon in de houder.
Resultaten 0-meting helmdracht
In 2023 droeg 4% van alle fietsers een helm; onder mannen ligt het aandeel helmdragers op 5% en onder vrouwen op 3%. In de leeftijdscategorie ouder dan 50 jaar is de helmdracht het hoogste (7%), gevolgd door jonger dan 12 jaar (4%) en 25- tot 50-jarigen (eveneens 4%). Fietsers in de categorie 12 tot 18 jaar (1%) en 18 tot 25 jaar (2%) dragen het minst vaak een helm.
Uit de metingen blijkt dat fietsers op een E-bike vaker een helm dragen dan fietsers op een niet-elektrische fiets. De helmdracht onder E-bike gebruikers ligt op 8%, tegenover 3% onder de overige fietsers.