Een getrapt rijbewijs houdt in dat aspirant-automobilisten eerst rijervaring opdoen onder veilige omstandigheden voordat ze volledig zelfstandig (en zonder beperkingen) mogen rijden. Hoe meer rijervaring leerlingen hebben opgedaan, hoe meer ze onder onveiliger omstandigheden mogen rijden. Onder andere de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland kennen dit zogenoemde ‘graduated driver licensing’-systeem.
Een getrapt rijbewijs bestaat doorgaans uit drie fasen (bij bijna alle vormen van een getrapt rijbewijs moet een leerling een toets doen om over te kunnen gaan naar een volgende fase):
- De leerlingfase. In deze fase mag uitsluitend onder begeleiding gereden worden (zie ook de vraag Wat is begeleid rijden (2toDrive) en hoe effectief is het?). Meestal moeten de begeleider en de leerling een logboek bijhouden van de handelingen die de leerling heeft verricht en moet hij aangeven hoe de beheersing daarvan was. Vaak moet ook het aantal afgelegde kilometers worden bijgehouden. De duur van de leerlingfase varieert van zes maanden tot een jaar.
- De tussenfase. Tijdens de tussenfase mag de leerling zelfstandig rijden, maar alleen onder omstandigheden waarbij de kans op een ongeval klein is. Vrijwel altijd geldt er in deze fase een verbod op het rijden onder invloed van zelfs maar de geringste hoeveelheid alcohol. Vaak geldt er ook een verbod op het rijden in het donker en het rijden met leeftijdsgenoten als passagier.
- De fase van het beginnersrijbewijs. In deze fase mag de leerling zonder restricties zelfstandig rijden, maar gelden er nog wel strengere regels (bijvoorbeeld voor alcohol of een verzwaard puntensysteem) dan voor ervaren automobilisten (zie ook de vraag Wat is het beginnersrijbewijs en hoe effectief is dat?). Ook kan iemand na het begaan van een verkeersovertreding wordt teruggezet naar de tussenfase.
In Nederland zijn fasen 1 en 3 van het getrapt rijbewijs ingevoerd. De leerlingfase is op vrijwillige basis voor jongeren die voor hun 18e verjaardag het rijbewijs willen behalen. Het beginnersrijbewijs is voor alle beginnende (ook oudere) bestuurders geldig.
In landen en staten waar een volledig getrapt rijbewijs systeem is ingevoerd, is het aantal ernstige ongevallen met 16-jarige automobilisten sterk gedaald. De ongevalsbetrokkenheid van 17-jarigen is ook afgenomen, maar in mindere mate. Het aantal ongevallen onder 18- en 19-jarigen is heel beperkt afgenomen [42]. Op 16-jarige leeftijd en deels ook op 17-jarige leeftijd rijden de jongeren binnen een getrapt rijbewijs systeem onder begeleiding en op 18- en 19-jarige leeftijd geldt voor deze jongeren in deze landen meestal het beginnersrijbewijs. Dat wil zeggen dat ze zonder restricties de weg op mogen, maar dat er nog wel een strenger puntensysteem geldt. Uit de resultaten kan afgeleid worden dat door een getrapt rijbewijs systeem het ongevalsrisico vooral daalt doordat jonge bestuurders pas op latere leeftijd volledig blootgesteld worden aan gevaren in het verkeer en in mindere mate doordat ze door een dergelijk systeem veiliger leren rijden.
