Kruispunten kunnen onderverdeeld worden op kruispunttype, voorrangsregeling en inrichting.
Kruispunten onderscheiden naar kruispunttype
Tabel 1 laat de verschillende kruispunttypen zien.
|
Kruispunttype |
Beschrijving |
|
|
Viertakskruispunt (+ of X)
Een kruispunt waar twee wegen samenkomen en waarbij uitwisseling tussen beide wegen mogelijk is [2]. De takken kunnen haaks aansluiten (+), of niet haaks (X) |
|
|
Drietakskruispunt (Y of T)
Een kruispunt waar een weg eindigt op een andere weg [1] [3]. Hier komen dus drie wegvakken samen. Dit kan in een T-vorm zijn, een T-kruispunt, of in een Y-vorm, een Y-kruispunt |
|
|
Bajonetkruispunt
Bestaat uit twee drietakskruispunten die tegenover elkaar liggen op een relatief korte afstand. Dit is eigenlijk een variant op een viertakskruispunt. Een bajonetkruispunt mag alleen zo heten wanneer er een relatie is tussen de aangesloten wegen [4] |
|
|
Rotonde
Dit is een gelijkvloers kruispunt waar het verkeer in rondgaande beweging wordt afgewikkeld. Het verkeer op de rotonde heeft voorrang en de wegen sluiten radiaal aan [1] |
|
|
Voorrangsplein (nieuw kruispunttype)
Een voorrangsplein is een relatief nieuw kruispunttype dat elementen heeft van zowel een rotonde als een voorrangskruispunt. Belangrijk voor een voorrangsplein is dat er een duidelijke hoofdstroom is met een hogere intensiteit, die voorrang heeft op de zijstromen. Dit maakt het verschil met een rotonde. Een uitbuiging in de hoofdrijbaan zorgt voor een snelheidsverlaging op het kruispunt. Verder zorgt een middeneiland ervoor dat het verkeer om elkaar heen draait en de snelheid eveneens afneemt [5]. |
Tabel 1. Kruispunten onderscheiden naar kruispunttype[i] .
Kruispunten onderscheiden naar voorrangsregeling
- Gelijkwaardig: een kruispunt zonder voorrangsregeling waar bestuurders van rechts voorrang hebben[1].
- Ongelijkwaardig: hier zijn twee vormen te onderscheiden:
Kruispunten onderscheiden naar inrichting
- Met/zonder snelheidsremmers. Er kan voor snelheidsremmers gekozen worden om een veilige snelheid af te dwingen. Dit gebeurt in de vorm van plateaus, verkeersdrempels of een rotonde [6].
- Met/zonder aparte fietsvoorzieningen. Voor elk van de hierboven genoemde kruispunttypen geldt dat deze met of zonder aparte fietsvoorziening voorkomt. Er zijn verschillende fietsvoorzieningen die op conventionele kruispunten binnen de bebouwde kom voorkomen, maar ook bij kruisingen, zoals: vrijliggende (brom)fietspaden, hoofdfietsroutes, solitaire (brom)fietspaden, fietsstraten en fietsstroken. Buiten de bebouwde kom geldt dat vrijliggende (brom)fietspaden op kruispunten voorkomen en dat solitaire (brom)fietspaden en fietswegen een kruising vormen met de hoofdrijbaan (al dan niet ongelijkvloers in de vorm van een tunnel of viaduct) of geïntegreerd worden op het kruispunt van het wegennetwerk [1].
- Met/zonder aparte voetgangersvoorziening. Er bestaan verschillende voorzieningen voor voetgangers op kruispunten [1]. Zo zijn er kruispunten met een zebra en kruispunten met een aparte verkeersregelinstallatie (VRI) voor voetgangers. Wanneer er een VRI aanwezig is, bestaat de belijning uit kanalisatiestrepen. Ook zijn er middeneilanden die ervoor zorgen dat er in etappes overgestoken kan worden. Als laatste zijn er voetgangerstunnels en -bruggen om voetgangers ongelijkvloers en veilig over te laten steken. Deze komen vooral voor bij stroomwegen en soms ook bij gebiedsontsluitingswegen.
- Met/zonder aparte ov-voorziening. Kruispunten waar ov-banen het overige wegennet kruisen, zijn normaal gesproken voorrangskruispunten, kruispunten met ov-lichten of met VRI’s, of rotondes waar de ov-baan op aansluit. In de meeste situaties wordt geprobeerd het ov zo veel mogelijk voorrangsgerechtigd te laten zijn. Dit heeft te maken met de doorstroming, de regelmaat en de stiptheid die bij het ov verlangd wordt [1].
Ter aanvulling van het bovenstaande lijstje: in de praktijk bestaan er veel varianten op deze kruispunttypen. Hierdoor is er een beperkte uniformiteit van kruispunten. Dit heeft vaak te maken met de verkeerssituatie ter plekke, de kosten en de beschikbare ruimte. Een andere reden hiervoor is dat er in Nederland geen sprake is van formele richtlijnen maar van aanbevelingen, zoals vastgelegd in het ‘ASVV 2012’[ii] [7] en het ‘Handboek Wegontwerp 2013’ [8], beiden van CROW.
[i] Er bestaan ook verkeerspleinen, maar deze zijn buiten beschouwing gelaten omdat ze maar weinig voorkomen.
[ii] In het najaar van 2021 wordt de nieuwe ASVV verwacht.
