De verwachte boete die iemand kan krijgen voor een verkeersovertreding is gelijk aan het product van de pakkans en de hoogte van de boete. Omdat het uitvoeren van wegcontroles vaak veel duurder is dan het opleggen van de sanctie zelf, is de combinatie van een lage pakkans en een hoge boete te verkiezen vanuit kosteffectiviteitsoverwegingen. In deze bijdrage onderzoeken we of, en hoe, de keuze tussen pakkans en boete beïnvloed wordt door de aanwezigheid van bepaalde belangengroepen. Via een ‘political economy’ model bekijken we de impact van twee belangengroepen: één die opkomt voor de belangen van kwetsbare weggebruikers zoals fietsers en voetgangers en één die opkomt voor de belangen van autobestuurders. Wanneer enkel kwetsbare weggebruikers actief lobbyen, vinden we dat de verwachte boete hoger is dan wanneer enkel de belangen van autobestuurders in rekening worden gebracht. Wanneer we focussen op de keuze tussen pakkans en boete voor eenzelfde verwachte boete, dan zien we dat kwetsbare weggebruikers een voorkeur hebben voor een boete die hoger is dan maatschappelijk optimaal (en dus de pakkans lager is dan optimaal). Het omgekeerde resultaat geldt wanneer vooral autobestuurders een impact zouden hebben op het beleid. We testen deze voorspellingen voor de handhaving van snelheidsovertredingen in de EU. We baseren ons hierbij op gegevens over de aandelen van kwetsbare weggebruikers en autobestuurders, ongevalsrisico’s en het handhavingsbeleid in de Europese lidstaten. De test leidt ons tot drie observaties. Ten eerste is er erg veel variatie in handhavingsstrategieën in de EU. Ten tweede zijn er aanwijzingen dat de pakkans inderdaad stijgt, wanneer de boetebedragen dalen. Dit komt overeen met de klassieke handhavingsmodellen. Ten derde vinden we geen aanwijzingen van de invloed van belangengroepen op de keuze van pakkans versus boete, maar zien we wel een stijging van de verwachte boete in landen waar de zwakke weggebruikers een groter aandeel van het wegverkeer innemen. Het gebrek aan duidelijke resultaten is het gevolg van de gebrekkige gegevens die over dit onderwerp beschikbaar zijn. De indicatoren verschillen van land tot land en worden op een niet-systematische wijze verzameld. Dit zorgt voor een slechte onderlinge vergelijkbaarheid en kan ook verklaren waarom we het effect van belangengroepen slechts gedeeltelijk terugvinden. (Author/publisher)
Samenvatting