In Op zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust maakt een van de hoofdpersonen, Albertine, voor het eerst een ritje met de auto. Zij is opgetogen omdat ze nu op één dag twee dorpen kan aandoen terwijl ze met de koets maar één dorp zou kunnen bezoeken. Maar aangekomen in het eerste dorp moet ze zich haasten omdat ze ook nog naar het tweede wil. Het romanfragment is een beschrijving van een tegenstrijdigheid waarmee we zo langzamerhand vertrouwd zijn: tijdsbesparende technologieën, zoals de auto, leiden niet vanzelf tot tijdwinst, maar even vaak tot tijdnood. Deze paradox vormt het vertrekpunt voor een onderzoek naar de betekenis van tijd en snelheid in het hedendaagse reizen. In De haast van Albertine betoogt Peter Peters dat reissnelheid niet alleen afhangt van ons technisch vernuft. Om snel te kunnen reizen moet een tijd-ruimtelijke orde worden gemaakt waarvan niet alleen technologie, maar ook verhalen, regels en politieke opvattingen deel uitmaken: Albertine krijgt niet zozeer haast van de auto op zichzelf, maar omdat haar iets is beloofd. Hoe deze ordes – Peters noemt ze passages – gemaakt, gerepareerd en gelegitimeerd worden komt naar voren in vier gevalsstudies: de excursies die Thomas Cook vanaf 1841 vanuit Engeland naar alle delen van de wereld organiseerde, de voortschrijdende standaardisatie van het autoreizen in de Verenigde Staten en de effecten daarvan op de inrichting van Nationale Parken, het werk van KLM-medewerkers in het controlecentrum op Schiphol en ten slotte het ontwerp van ‘fietsvriendelijke infrastructuur’ in Nederlandse steden en dorpen. Door het reizen te bestuderen in uiteenlopende contexten maakt Peters de ontwerpdilemma’s en ontwerpstijlen zichtbaar die achter de diverse passages schuilgaan. De technologie mag onontkoombaar lijken, bij het ontwerpen van passages valt wel degelijk iets te kiezen. Daarmee zet De haast van Albertine niet alleen een nieuwe agenda voor het mobiliteitsdebat, maar geeft het ook een aanzet voor een theorie over mobiliteitsinnovatie. Peter Peters (1960) is universitair docent bij de vakgroep Wijsbegeerte van de faculteit der Cultuur wetenschappen van de Universiteit Maastricht. (Author/publisher)
Samenvatting