De verkeersveiligheidseffecten van vrachtwagenheffing

Verwacht effect bij heffing conform het conceptwetsvoorstel van juni 2019
Auteur(s)
Hermens, F.; Schepers, J.P.
Jaar

Bij dit rapport is ook een bijlage verschenen: Maatregelen ter compensatie of mitigatie van de verwachte negatieve verkeersveiligheidseffecten van de vrachtwagenheffing.

Het kabinet is voornemens om in 2023 in navolging van omringende landen een kilometerheffing voor vrachtverkeer in te voeren. In het conceptwetsvoorstel van juni 2019 is een ‘heffingsnetwerk’ opgenomen: een netwerk van wegen waarop de vrachtwagenheffing wordt ingevoerd (Minister van Infrastructuur en Waterstaat, 2019). SWOV is gevraagd om de verkeersveiligheidseffecten te schatten van dit wetsvoorstel. Dit onderzoek is een vervolg op een studie die SWOV in 2018 met vergelijkbare methodiek heeft uitgevoerd. Daarin werden de verkeersveiligheidseffecten van een aantal andere heffingsvarianten geschat (Moore & Stipdonk, 2018).

Effecten op de verkeersveiligheid kunnen ontstaan door verandering in de hoeveelheid en verdeling van het verkeer over het wegennetwerk. Het heffingsnetwerk bestaat hoofdzakelijk uit relatief veilige autosnelwegen. Wegen buiten het heffingsnetwerk zijn vooral provinciale en gemeentelijke wegen die minder veilig zijn. Door invoering van een heffing op autosnelwegen kunnen heffingsplichtige voertuigen uitwijken naar wegen buiten het heffingsnetwerk. Vrachtverkeer zal de wegen die deel uitmaken van het heffingsnetwerk deels vermijden en meer gebruik gaan maken van  wegen buiten het heffingsnetwerk. Op wegen binnen het heffingsnewerk komt daarmee capaciteit vrij voor andere, niet-heffingsplichtige voertuigen, zoals personenauto’s, bestelauto’s en bussen. In de berekeningen is SWOV uitgegaan van de verkeersprestaties per wegtype met en zonder vrachtwagenheffing die het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft geleverd en die met het Landelijk Model Systeem (LMS) zijn geschat (zie MuConsult, 2019).

De effectschatting is als volgt uitgevoerd. De berekening gaat uit van een driedeling in wegtypen, namelijk rijkswegen, provinciale wegen en wegen in beheer bij overige wegbeheerders. Per wegtype is geschat in hoeverre het aantal slachtoffers (verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden) verandert door invoering van de vrachtwagenheffing. Dit is gedaan voor de relevante ongevalstypen: vrachtwagenongevallen, ongevallen met personenauto’s en ongevallen met niet-heffingsplichtige lange voertuigen (bus- en bestelverkeer). De aanname bij de berekening is dat de aantallen slachtoffers bij die typen ongevallen voor elk wegtype proportioneel zijn aan de verkeersprestatie van respectievelijk vrachtwagens, personenauto’s en niet-heffingsplichtige lange voertuigen.

De verandering van het aantal verkeerslachtoffers wordt door de aanname van proportionaliteit bepaald door de verhouding tussen de verkeersprestaties met en zonder vrachtwagenheffing. Uitgaande van de geleverde mobiliteitsprognoses, wordt een toename verwacht van circa 2 verkeersdoden en 4 MAIS2+-slachtoffers (waaronder 2 MAIS3+-slachtoffers) per jaar.[i] Dit is een relatief beperkte stijging vergeleken met de jaarlijkse gemiddelden van in totaal 619 verkeersdoden en 20.200 ernstig verkeersgewonden tussen 2010 en 2017 in Nederland. Het geschatte effect van het nieuwe voorstel is kleiner (en daarmee gunstiger voor de veiligheid) dan het eerder geschatte effect voor invoering van vrachtwagenheffing op autosnelwegen (Moore & Stipdonk, 2018). De orde van grootte van de twee schattingen is echter vergelijkbaar, mede gezien de onzekerheden in de berekening.

De Koepelnotitie effecten vrachtwagenheffing van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2018) meldt dat de op basis van het LMS verwachte uitwijk van snelwegen naar het onderliggend wegennet de bovengrens aangeeft van mogelijke effecten. Dat geldt navenant ook voor de geschatte verkeersveiligheidseffecten.


[i] AIS, een schaal voor letselernst, staat voor Abbreviated Injury Scale. De schaal loopt van 1 (licht letsel) tot 6 (maximaal). Volgens de Nederlandse definitie is een ernstig verkeersgewonde in een ziekenhuis opgenomen voor letsels met een ernst van mimimaal MAIS2. In de Europese Unie rekent men iemand tot de ernstig gewonden bij een letselernst van minimaal MAIS3 (EU, 2017).

Rapportnummer
R-2019-18
Pagina's
30
Gepubliceerd door
SWOV, Den Haag

SWOV-publicatie

Dit is een publicatie van SWOV, of waar SWOV een bijdrage aan heeft geleverd.