Volgens landelijke cijfers fietst ongeveer 50% van de jongeren zonder of zonder complete fietsverlichting. Door het ontbreken van fietsverlichting ontstaan jaarlijks vele ongelukken. Een van de meest voorkomende redenen van het ontbreken van verlichting is eenvoudigweg vergeten het licht aan te zetten of losse lampjes op de fiets te bevestigen. Van de jongeren die wel eens zonder licht fietst, geeft 27% dit als reden aan. De door ons ontwikkelde interventie speelt hier op in en met succes! Op een plek waar veel jongeren komen werd op een cruciaal moment een geheugensteuntje aangeboden. Hierdoor zijn wij er in geslaagd om meer fietsers licht te laten voeren. Het aantal fietsers zonder licht nam gedurende de interventie met 36% af. Het ophangen van een poster, een oplichtend bord en het uitdelen van zadelhoesjes met een afbeelding van een fietser met licht, hebben voor dit resultaat gezorgd. De interventie bestond uit het aanbieden van een aantal cues in en rondom een fietsenstalling, omdat dat een veelvoorkomende plaats is waar mensen hun licht aan moeten doen. Uit de literatuur is gebleken dat het geven van een cue ervoor zorgt dat kennis en/ of associaties in het geheugen van mensen worden geactiveerd. Daarmee kan een cue fungeren als een extern geheugensteuntje. Een extern geheugensteuntje dient als herinnering om een bepaald soort gedrag uit te voeren en kan daarmee zorgen voor gedragsverandering. Er is in de interventie gebruik gemaakt van drie verschillende soorten cues: Een poster, een oplichtend bord en zadelhoesjes. Op al deze cues is een bepaalde afbeelding weergegeven. Hiervoor hebben we gebruik gemaakt van het materiaal van de ‘Val op’ campagne van de overheid en we hebben zelf materiaal ontwikkeld, dat specifiek gericht is op jongeren Er zijn twee variaties van dezelfde interventie uitgevoerd: Eén variant om het materiaal van het ROVO te testen en één variant om ons eigen materiaal te testen. Beide interventies kenden een volledig gelijke opzet, enkel de afbeeldingen waren anders. Bovenstaande afbeeldingen zijn weergegeven op posters, een oplichtend bord en op zadelhoesjes. Op de poster stond naast de afbeelding ook een slogan (“Val op” of “Light up your night”) waarmee we de afbeelding wilden uitleggen en de boodschap onderstrepen. Het oplichtende bord is bedoeld om mensen een geheugensteuntje te bieden op de plek waar dat relevant is, namelijk de fietsenstalling. Op het bord is één van de afbeeldingen uit Figuur 1.1 weergegeven en het bord wordt door middel van een bewegingssensor verlicht wanneer er iemand langs komt. De spontane verlichting zorgde voor extra aandacht voor het bord en maakte dat het bord niet snel over het hoofd kon worden gezien. Om nog sterker op het cruciale moment een herinnering aan te bieden, is ervoor gekozen om naast het oplichtende bord zadelhoesjes uit te delen. Hierdoor worden mensen met de afbeelding geconfronteerd exact op het moment waarop zij actie moeten ondernemen, net voordat zij op de fiets stappen. Op deze zadelhoesjes werd opnieuw de afbeelding van de fiets(er) getoond. Door het zien van deze cues worden fietsers eraan herinnerd om hun licht aan te doen. Mogelijk kan dit ertoe leiden dat er gewoontegedrag wordt gecreëerd. Uit de resultaten van ons experiment blijkt dat één variant van de interventie effectief is geweest, namelijk de ‘Light up your night’ variant. Er is een trend gevonden die erop wijst dat de ‘Val op’ variant enigszins werkt, maar hier is geen hard bewijs voor gevonden. Deze resultaten kunnen waarschijnlijk worden verklaard door het principe waarop het experiment gebaseerd is (het geven van een cue) en door het gebruik van beïnvloedingstechnieken bij het nieuwe ‘Light up your night’ materiaal. Op basis hiervan doen wij een aantal aanbevelingen: * Maak gebruik van een cue: Oplichtend bord en/of zadelhoesje; * Plaats dit op locaties waar mensen het vaak zien/ veel mensen het zien; en * Gebruik hiervoor het 'Light up your night' materiaal. Hoofdzaak is dat de cue aangeboden wordt op het moment dat dit relevant is: Als fietsers in het donker wegfietsen. Hierbij kan gedacht worden aan het plaatsen van het oplichtende bord bij uitgangen van fietsenstallingen en het verspreiden van zadelhoesjes. Wij adviseren het materiaal te gebruiken op locaties waar veel mensen wegfietsen (zoals een station), om zo bij zoveel mogelijk mensen gebruik te maken van het effect van een geheugensteuntje. Ook kan het bord geplaatst worden op plekken waar mensen vaker komen (zoals een sportvereniging). Wanneer mensen vaker geconfronteerd zouden worden met de cue, kan gewoontegedrag ontstaan. We vermoeden dat het aanzetten van verlichting daardoor een automatische handeling wordt. Het oplichtende bord is het makkelijkst te implementeren: Dit kan geplaatst worden bij de uitgangen van een fietsenstalling. Voordelen van het bord zijn dat het opvalt (door het oplichtende effect) en dat het permanent kan blijven hangen, waardoor het veel mensen bereikt. Het uitdelen van zadelhoesjes is ook een goede mogelijkheid. Een voordeel is dat een zadelhoesje iemand op meerdere plekken zal herinneren aan het fietslicht. Een nadeel kan zijn dat de verspreiding hiervan meer arbeidsintensief is, dat mogelijk zadelhoesjes verloren gaan (kwijtraken, kapotgaan etc.) en dat de zadelhoesjes relatief minder mensen bereiken dan het bord. Het is belangrijk om op zowel het bord als de zadelhoesjes een afbeelding te laten zien waaruit duidelijk blijkt dat het gaat om fietsverlichting. Wij raden aan hiervoor het ‘Light up your night’ materiaal te gebruiken, omdat dit materiaal vanuit relevante technieken en theorieën betreffende gedragsbeïnvloeding is ontwikkeld en van dit materiaal is aangetoond dat het werkt. Uit de resultaten blijkt dat 36% van de fietsers zonder licht door de interventie wel licht ging voeren. In de toekomst kan het gebruik van dit materiaal in een campagne zorgen voor meer veiligheid in het verkeer. (Author/publisher)
Samenvatting