Dit rapport betreft een jaarlijks terugkerende rapportage met kerncijfers over letsels, in dit geval kerncijfers over 2022. Het hoofdbestanddeel van dit rapport wordt gevormd door gegevens over letsels die behandeld zijn op een Spoedeisende Hulp (SEH) afdeling van een ziekenhuis in Nederland. Het accent ligt op letsels als gevolg van een ongeval. Na twee jaren met de Covid19-pandemie was 2022 het jaar waarin het leven weer terugkeerde naar normaal. Dit is terug te zien in de SEH-cijfers.
In Nederland vonden in 2022 naar schatting 661.000 SEH-bezoeken plaats in verband met letsel. Dit is ruim een derde van het totaal van circa 1,8 miljoen SEH-bezoeken in 2022. Het aantal van 661.000 SEH-bezoeken komt overeen met 3.800 SEH-bezoeken in verband met letsel per 100.000 inwoners. Het aantal SEH-bezoeken voor letsel is weer terug op het niveau van voor de COVID-19 pandemie. In verreweg de meeste gevallen (95%) ging het om letsel door een ongeval (privé-sport-arbeid-verkeer). In een klein deel van de gevallen was het letsel een gevolg van opzettelijk toegebracht letsel (geweldpleging of zelfbeschadiging). Deze verdeling was niet anders dan in andere jaren. In 2022 overleden 10.513 personen aan de gevolgen van letsel waaronder 7.541 slachtoffers van een ongeval.
Omvang en ontwikkeling in de tijd
Privé-ongevallen waren verantwoordelijk voor veruit de meeste SEH-bezoeken in verband met letsel namelijk 359.000. Verkeersongevallen en sportblessures leidden tot 134.000 respectievelijk 104.000 SEH-bezoeken in 2022. Bij bijna 43.000 SEH-bezoeken had het slachtoffer letsel door een arbeidsongeval. Voor alle vier de typen ongevallen lijkt het aantal SEH-bezoeken in 2022 te zijn gestegen ten opzichte van 2021 en min of meer aan te sluiten op de ontwikkeling voor de COVID-19-pandemie. Opheffen van de beperkende maatregelen en afname van de zorgmijding door de COVID-19-pandemie spelen hierbij een grote rol.
In 2022 vonden 214.000 SEH-bezoeken plaats voor productgerelateerde letsels (selectie binnen privé-ongevallen en sportblessures). Zelf toegebracht letsel en letsel door geweld komen veel minder voor dan letsels door een ongeval. In de 2022 ging het om 15.700 respectievelijk 16.500 SEH-bezoeken.
In het kader van preventie van letsels en ongevallen is vooral de ontwikkeling van het aantal SEH-bezoeken in verband met ernstig letsel van belang. Over de periode 2013-2022 is het aantal SEH-bezoeken voor ernstig letsel door een privé-, verkeers- of arbeidsongeval gestegen (zie figuur). Het aantal SEH-bezoeken in verband met een ernstige sportblessure is gedaald. Bij alle vier de typen ongevallen is in meer of mindere mate de COVID-19-periode zichtbaar evenals een ‘herstel’ in 2022. Opvallend is dat het aantal SEH-bezoeken voor ernstig letsel door een verkeersongeval in 2022 significant hoger uitkomt dan het aantal in 2019 voor de COVID-19-pandemie.
Worden SEH-bezoeken in verband met ernstig letsel door een privé-ongeval en ernstige sportblessures samengenomen dan is over de periode 2013-2022 sprake van een stijging van dertien procent. Bij andere typen oorzaken van letsel (productgerelateerd letsel, geweld, zelf toegebracht letsel) werd geen significante stijging of daling gevonden.
Risicogroepen
Per type ongeval kwamen verschillende risicogroepen naar voren. Binnen de grootste groep ongevallen, de privé-ongevallen, vormden net als in andere jaren jonge kinderen en ouderen een risicogroep. Tot en met 2021 bezochten jonge kinderen (0-4 jaar) het vaakst de SEH-afdeling na een privé-ongeval. In 2022 zijn ouderen in de leeftijdsgroep 75-79 jaar op gelijke hoogte gekomen met de jonge kinderen. Aangezien de vergrijzing die gaande is nog zal doorgaan, is het te verwachten dat in de komende jaren het aantal SEH-bezoeken van ouderen zal blijven stijgen. Hierdoor is het aan te nemen dat niet alleen het aantal SEH-bezoeken in de leeftijdsgroep 75-79 jaar de leeftijdsgroep 0-4 jaar (ruim) voorbij zal gaan. Andere leeftijdsgroepen ouderen (70-74 jaar en 80-85 jaar) zullen vermoedelijk snel volgen.
Valongevallen bij ouderen (65 jaar en ouder) leidden in 2022 tot een derde van alle SEH-bezoeken na een privé-ongeval. Bij de ernstige letsels door een privé-ongeval was zelfs in ongeveer twee op de vijf gevallen het slachtoffer een oudere met letsel door een val. Het aantal SEH-bezoeken voor ernstig letsel door een valongeval bij ouderen is in de periode 2013-2022 met 19 procent gestegen. Hiermee nemen zij een groot deel van de stijging bij de privé-ongevallen voor hun rekening.
In het verkeer zijn vooral fietsers slachtoffer van een ongeval. In 2022 was op de SEH-afdeling twee op de drie slachtoffers van een verkeersongeval een fietser, vaak een fietser van 55 jaar en ouder. Het aantal SEH-bezoeken voor ernstig letsel door een fietsongeval is in de periode 2013-2022 met 40 procent gestegen. Bij fietsers van 55 jaar bedroeg de stijging 54 procent.
Kinderen in de leeftijdsgroepen 10-14 jaar en 15-19 jaar liepen de meeste sportblessures die op een SEH-afdeling moesten worden behandeld, samen 43 procent van het totaal voor sportblessures. Kinderen in deze twee leeftijdsgroepen hadden tevens de grootste kans op een blessure. Veldvoetbal leidde tot de meeste blessures, bijna een derde van het totaal. Niet omdat veldvoetbal zoveel risicovoller is dan veel andere sporten maar omdat het een veel beoefende sport is. In 2022 was mountainbiken, gebaseerd op het aantal SEH-bezoeken per 100.000 uren beoefening, de meest risicovolle sport. Echter het was niet mogelijk voor alle sporttakken de kans op een blessure te berekenen.
Onder slachtoffers van een arbeidsongeval vormen jongeren al jaren lang een risicogroep. Zover bekend was de bouw de meest risicovolle bedrijfstak.
Trendanalyses voor verschillende leeftijdsgroepen laten een ongunstige ontwikkeling (stijging) zien vanaf de leeftijdsgroep 35-44 jaar. De stijging van het aantal SEH-bezoeken in verband met ernstig letsel was het grootste in de leeftijdsgroepen 55-64 jaar (+24%), 65-74 jaar (+29%) en 75-84 jaar (+29%). Hierbij komt een groot deel voor rekening van een stijging van het aantal ernstige letsels door een val (privé-ongeval) en ook de stijging van het aantal verkeersongevallen op de fiets speelt daarbij een rol.
Kosten
Letsels leiden tot aanzienlijk kosten. De directe medische kosten voor letselslachtoffers die op een SEH-afdeling van een ziekenhuis zijn behandeld en/of zijn opgenomen in het ziekenhuis bedroegen in 2022 3,0 miljard euro waarvan 2,9 miljard voor letsel door een ongeval (96%). De verzuimkosten liepen voor de slachtoffers met letsel op tot een kostenpost van 1,8 miljard, waarvan 97 procent voor slachtoffers van een ongeval. Verder is berekend dat huisartsbezoeken voor letselslachtoffers die noch op de SEH-afdeling zijn behandeld noch zijn opgenomen in het ziekenhuis in 2022 circa 160 miljoen euro bedroegen.
Privé-ongevallen en ongevallen bij ouderen hebben een groot aandeel in de medische kosten. Privé- en verkeersongevallen waren verantwoordelijk voor een groot deel van de totale verzuimkosten. De totale verzuimkosten waren het hoogst in de leeftijdsgroepen 50-54 en 55-59 jaar.
Conclusie
Op basis van omvang, ontwikkeling en kosten vormen ouderen al jarenlang een belangrijke doelgroep voor de preventie van ongevallen. Gezien de vergrijzing zal dat zonder succesvolle interventie vermoedelijk ook de komende jaren het geval zijn. Naast een groot aantal SEH-bezoeken na een privé-(val)ongeval in deze leeftijdsgroep in 2022, waaronder relatief veel SEH-bezoeken in verband met ernstig letsel, zien we ook een stijgende trend. Bij de verkeersongevallen zet, na de COVID-19-dip in de jaren 2020-2021, de stijgende trend van voor de COVID-19-periode door in 2022. Vooral op basis van deze ongunstige ontwikkeling in de tijd is, net als in eerdere jaren, tevens aandacht voor de preventie van verkeersongevallen, met name fietsongevallen bij ouderen, nog steeds zinvol.