Het voorliggende advies betreft het besturen van een personenauto of tractor met een Bioptisch Telescoop Systeem (BTS) in het donker. Dit adviesrapport is opgesteld door de commissie Brookhuis en De Waard [zie bijlage A] op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M), in opdracht aan Koninklijke Visio (Visio). De opdrachtnemer is verzocht om de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) bij dit onderzoek te betrekken en afstemming te zoeken met het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR). Specifiek gaat het advies over de praktische rijgeschiktheid in het donker bij gebruik van een BTS door mensen met verlaagde gezichtsscherpte (visus) bij het besturen van een personenauto, tractor en motorvoertuig met beperkte snelheid (MMBS). In een eerder stadium heeft Visio reeds advies gegeven over het beroepsmatig rijden met een BTS op een tractor of MMBS15 Een BTS is een individueel aangepast optisch hulpmiddel dat bedoeld is voor mensen met een beperkte detailwaarneming t.g.v. een gedaalde gezichtsscherpte01;02 (bijlage C). Een BTS bestaat uit een zeer kleine telescoop (typisch 2-3x vergrotend) die gemonteerd is in een montuur met individuele draagglazen. De monoculaire telescoop zit schuin bovenin één van de draagglazen gemonteerd, boven de normale kijklijn [figuur 1a]. Het systeem biedt mensen met een gedaalde gezichtsscherpte de mogelijkheid om instantaan en kortdurend het beeld te vergroten door met een kleine knik van het hoofd de telescoop voor het betreffende oog te brengen [figuur 1b]. Een BTS wordt gebruikt om details in het verkeer tijdig waar te nemen en adequaat te kunnen anticiperen. Dit hulpmiddel wordt vooral gebruikt voor specifieke taken als het lezen van borden, het anticiperen bij het naderen van een kruising, tijdig beoordelen van gedrag van andere verkeersdeelnemers en het beoordelen of de linkerbaan vrij is bij een inhaalmanoeuvre. Een kijkbeweging door de telescoop duurt typisch een seconde, vergelijkbaar met een blik in de achteruitkijkspiegel. Het aantal kijkbewegingen door de telescoop is sterk afhankelijk van de verkeersituatie, de visuele restfunctie en de behoeften van de individuele gebruiker03;04. Het correct leren omgaan met een BTS vereist een intensief trainingstraject (zie bijlage B4). Op basis van wetenschappelijk onderzoek binnen het programma AutO&Mobiliteit door Koninklijke Visio, RuG en CBR en het Rapport Kooijman05 is in 2009 de regelgeving in Nederland aangepast. Hierdoor werd het autorijden met een BTS mogelijk voor mensen met een normaal gesproken onvoldoende gezichtsscherpte van 0,16 tot 0,5. Het betrof vooralsnog uitsluitend rijbewijs B (personenauto, groep 1). Eén van de beperkingen die aan het BTS-rijbewijs gesteld worden is dat alleen bij daglicht gereden mag worden (code 05.01: alleen rijden bij daglichtB3). Tot mei 2016 zijn door het CBR in totaal 125 BTS-B-rijbewijzen afgegeven (code 102: met gebruik van monoculair bioptisch telescoopsysteemB3) De wetgeving ten aanzien van medische rijgeschiktheid staat beschreven in de Regeling eisen geschiktheid 200006. Hierbij zijn de rijbewijzen ingedeeld in twee groepen: Groep 1: Rijbewijzen van de categorieën A1, A2, A, B en B+E, T; ?Groep 2: Rijbewijzen van de categorieën C, C1, C+E, C1+E, D, D1, D+E en D1+E. Daarnaast bestaat het AM-rijbewijs (o.a. brommer en brommobiel). Het voorliggende advies betreft de categorieën B (personenauto), B+E (personenauto met aanhangwagen) en T (tractor) in groep 1. Bij het AM-rijbewijs en in groep 1 staat mobiliteit voorop. Doel is om mensen zo lang en veilig mogelijk mobiel te houden. In deze groep worden géén of slechts beperkte eisen gesteld t.a.v. de medische geschiktheid. Zo worden er bijvoorbeeld geen geschiktheidseisen gesteld aan het AM-rijbewijs, zodat veel mensen de mogelijkheid hebben om in een brommobiel te rijden. In groep 2 staat professionaliteit voorop. Voor rijbewijzen in deze groep worden strenge eisen gesteld aan de medische geschiktheid. Het rijden met een BTS is thans uitsluitend toegestaan in groep 1 voor rijbewijs B en T. Dus niet voor groep 2 en categorie A. In het rapport over het gebruik van een bioptisch telescoop systeem bij beroepsmatig rijden en het T-rijbewijs15 (6 juni 2016) is geadviseerd om het gebruik van een BTS met aanhangwagen toe te staan voor de categorie B+E. Dit advies zal naar verwachting op korte termijn worden geïmplementeerd. De invoering van het zogeheten BTS-B-rijbewijs is soepel verlopen. Momenteel zijn er in Nederland 125 mensen met een BTS-B-rijbewijs. In de internationale literatuur bestaat er nog geen eenduidige conclusie ten aanzien van een effect op de verkeersveiligheid bij het rijden met een BTS08;09. Er zijn geen concrete aanwijzingen dat het rijden met een BTS onverantwoorde risico’s met zich meebrengt. Zowel uit de internationale literatuur03;08 als uit de ervaring uit de revalidatiepraktijk van Visio is gebleken dat BTS-gebruikers over het algemeen zeer positief zijn over de verruiming van hun mobiliteitsmogelijkheden en geregeld gebruik maken van hun auto voor hun persoonlijke doeleinden. De ervaringen zijn dermate positief dat sinds 1 januari 2017 het gebruik van een BTS toegestaan is als specifiek gezichtshulpmiddel voor het autorijden in alle landen van de Europese Unie10 (code 01.07B3). Een BTS is voor het gebruik in personenauto’s een geschikt hulpmiddel gebleken voor het compenseren van een beperking in het zien van details. De telescoop biedt de gebruiker de mogelijkheid om kortdurend verder weg te kijken. Met een vergroting van 2-3 keer kan de gebruiker instantaan 2-3 maal zo ver weg kijken. Dat geeft de gebruiker meer tijd om adequaat te reageren en te anticiperen en toch de snelheid vast te houden. Een BTS moet derhalve gezien worden als een hulpmiddel waarmee de gebruiker kan compenseren in tijd. Ook het verlagen van de snelheid geeft de chauffeur meer tijd, maar is soms onwenselijk omdat men wordt geacht goed met het verkeer mee te rijden. Een te langzaam rijdend voertuig kan een gevaar op de weg zijn en hinder opleveren voor het overige verkeer. (Author/publisher)
Samenvatting