Vele Nederlandse steden worden omzoomd door bedrijventerreinen. De bedrijvigheid is om verschillende redenen uit de stad getrokken en neergedaald op deze bedrijventerreinen. Werknemers zijn de bedrijven gevolgd. Het gevolg is dat er pendelstromen zijn ontstaan. De bereikbaarheid van bedrijventerreinen per openbaar vervoer heeft een maatschappelijk, maar zeker ook een economisch belang. Zonder personeel kunnen bedrijven immers niet opereren. Om verschillende redenen is de overheid echter steeds meer aan het snoeien in het openbaar vervoer aanbod, met name bedrijventerreinen worden hier de dupe van. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat het openbaar vervoer op bedrijventerreinen een eigen dynamiek heeft, namelijk in de tijd sterk geconcentreerde vraag en een sterke ruimtelijke spreiding van mensen. Omdat er echter wel vraag blijft bestaan naar vervoer ontstaan er initiatieven waarbij de markt zelf vervoer organiseert in de vorm van besloten vervoer. De markten voor openbaar en besloten vervoer verschillen op een aantal aspecten. Één daarvan is de verdeling van kosten en opbrengsten, een andere is het opdrachtgeverschap. Bij openbaar vervoer ligt het opdrachtgeverschap bij de overheid, bij besloten vervoer ligt dat bij de private sector. De overheid betaalt bij openbaar vervoer mee in de vorm van subsidies (vanuit maatschappelijk belang) en doet dit niet bij besloten vervoer. Kosten per reiziger hangen bij openbaar vervoer alleen samen met de route (het zonesysteem), bij besloten vervoer is het een combinatie van bezettingsgraad, afstand en de kostenstructuur van de vervoerder. Een ander verschil is de marktstructuur, bij openbaar vervoer is er in Nederland sprake van (gebiedsgebonden) monopolie. Bij besloten vervoer is er, afhankelijk van de behoefte, sprake van volledige mededinging of oligopolie. Binnen het bereikbaarheidsvraagstuk zijn er verschillende stakeholders met ieder een eigen belang en baten. Het belang van werknemers is bijvoorbeeld het vinden van een passende baan, voor vervoerders kan het bestaan uit extra inkomsten en voor een ontwikkelaar kan het een hogere vastgoedprijs zijn. De uitdaging is het nut van collectief vervoer voor alle partijen zo groot mogelijk te maken. In theorie zou de ‘invisible hand’ zijn werk moeten doen. Om nutsmaximalisatie te kunnen bereiken is samenwerking een belangrijk instrument. Bedrijven, de locatiegebruikers, zullen gaan samenwerken op het vlak van vervoer als de kosten dalen of als de kwaliteit van het aanbod stijgt of als men eenvoudigweg zelf de kennis, omvang of capaciteit niet heeft om zelf iets te organiseren. Er zijn echter verschillende emotionele en rationele redenen om niet samen te werken. In praktijk is er een ander nodig die de lead neemt, dit kan de gebiedsbeheerder, een overheid of bijvoorbeeld een industrie vereniging zijn. De gebiedbeheerder, soms een overheid lijkt het meeste baat te hebben bij het opzetten van een samenwerking op het vlak van collectief vervoer. (Author/publisher)
Samenvatting