Dit rapport maakt deel uit van een reeks statistische rapporten die jaarlijks door het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) worden uitgebracht. Elk statistisch rapport bevat een beperkt geheel van cijfers en statistieken, zowel afkomstig van het BIVV als van externe bronnen. Het doel is een zo volledig mogelijk statistisch beeld te geven van de situatie in een welbepaald gebied van de verkeersveiligheid In dit statistisch rapport worden de meest recent beschikbare gegevens over het gedrag van verkeersdeelnemers in België samengevat. Dit rapport behandelt voornamelijk het gedrag van autobestuurders. Volgende versies van dit statistisch rapport zullen, als dit mogelijk is, ook risicovolle gedragskenmerken van andere types weggebruikers opnemen. De voorgestelde gegevens zijn hoofdzakelijk afkomstig van onderzoeksprojecten en studies die door het BIVV zijn uitgevoerd. Uiteraard diende een selectie gemaakt te worden uit de beschikbare gegevens. Op het einde van dit rapport wordt verwezen naar de originele bronnen. De gebruikte terminologie wordt zowel in de inleidende teksten als in de terminologielijst achteraan uitgelegd. De focus in dit rapport ligt op het zogenaamde “risicogedrag”. Daarmee bedoelen we gedrag dat het ongevalsrisico en de ernst ervan voor de verkeersdeelnemers verhoogt. De risicogedragsaspecten die in dit rapport behandeld worden zijn: * rijden onder invloed van alcohol; * snelheid en te snel rijden; * (niet-)dragen van een veiligheidsgordel; * (in)correct gebruik van kinderbeveiligingssystemen; * slaperigheid en vermoeidheid achter het stuur; * afleiding achter het stuur. Omdat er een causale relatie bestaat tussen dit soort gedrag en verkeersongevallen en hun ernst, kunnen gedragskenmerken in het verkeer beschouwd worden als prestatie-indicatoren van verkeersveiligheid. Met andere woorden, het gedrag van verkeersdeelnemers vormt een goede voorspeller voor verkeersveiligheid: * Alcohol doet het risico op een ongeval toenemen omdat het de rijvaardigheid aantast. * Snelheid speelt zowel bij het risico op een ongeval als bij de ernst ervan een belangrijke rol. Te snel rijden kan zowel een directe oorzaak zijn van een ongeval of het ongeval in de hand werken omdat snelheid een bepalende invloed heeft op de reactietijd waarover een bestuurder beschikt om op een onverwachte gebeurtenis te reageren. Een hoge snelheid vergroot immers zowel de afstand die wordt afgelegd tijdens de reactietijd van de bestuurder als de remafstand. Daarnaast is de botsingsimpact, en bijgevolg het lichamelijk letsel, groter naargelang de snelheid hoger ligt. * Het dragen van de gordel en het correct vastklikken van kinderen in een daarvoor voorzien kinderbeveiligingssysteem hebben ook een grote invloed op de ernst van het ongeval. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de verkeersdoden die de veiligheidsgordel niet droegen, gered hadden kunnen worden indien ze deze wel hadden gedragen. * Daarnaast zijn ook afleiding en slaperigheid twee belangrijke ongevalsoorzaken. Uit onderzoek blijkt dat onze hersenen zich moeilijk op meerdere dingen tegelijk kunnen concentreren. Visuele, cognitieve of auditieve prikkels die niets met het rijden te maken hebben, zoals bijvoorbeeld telefoneren, kunnen de bestuurder afleiden van zijn primaire rijtaak. Dit rapport vertrekt voornamelijk vanuit geobserveerd gedrag. Waar deze gegevens niet beschikbaar zijn, worden statistische gegevens over zelf-gerapporteerd gedrag gegeven. Deze laatste moeten met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden omdat sociale wenselijkheid hier een rol kan spelen. In dit rapport wordt niet ingegaan op de sociaal-cognitieve determinanten van gedrag. Dit zijn bijvoorbeeld achterliggende attitudes, de subjectieve norm of de gepercipieerde gedragscontrole die onderliggende factoren kunnen zijn in het vertonen van een bepaald risicogedrag. Enkel in het eerste deel worden ter illustratie statistieken getoond van de risico-perceptie en aanvaardbaarheid van bepaald risicogedrag in het verkeer. (Author/publisher)
Samenvatting