Er worden allerlei soorten Intelligente Transportsystemen voor voertuigen ontworpen en inmiddels hebben enkele ‘eenvoudige’ systemen hun intrede reeds gedaan. Veiligheidsevaluaties van dergelijke systemen zijn tot nu toe echter vaak beperkt en eenzijdig. Verkeersveiligheidseffecten die worden verwacht, bijvoorbeeld op basis van studies met verkeerssimulatoren of een geïnstrumenteerd voertuig, zullen bevestigd moeten worden in goed opgezette, grootschalige praktijkevaluaties. Deze studie beschouwt daarom de opzet van een dergelijke evaluatiestudie. Dit onderzoek tracht een zogeheten evaluatiekader op te stellen met veiligheidsaspecten die meegenomen zouden moeten worden in een grote praktijkstudie. Daartoe is aan tien experts een casus voorgelegd: een grootschalige praktijkproef met Intelligente Snelheidsaanpassing (ISA). Alle experts zijn betrokken of zijn betrokken geweest bij de opzet en uitvoering van grootschalige proeven met ISA in Nederland. In open vraaggesprekken is aan de experts gevraagd alle mogelijke veiligheidsproblemen na grootschalige implementatie van ISA aan te geven en deze nader toe te lichten. Er is ingegaan op de oorzaak van de problemen, in hoeverre ze mogen optreden, de mogelijkheid en noodzaak om de problemen te meten en hoe ze eventueel voorkomen kunnen worden. Tot slot is aan elke expert gevraagd de 'eigen' lijst van genoemde veiligheidsaspecten te rangordenen naar belang. Alle genoemde veiligheidsaspecten zijn gegroepeerd in de vier verschillende veiligheidsniveaus die bij dergelijke maatregelen worden onderscheiden. Dit is ten eerste het niveau van de functionele veiligheid, waartoe problemen behoren die voortvloeien uit het ontwerp van het ISA-systeem (technische betrouwbaarheid, kans op systeemfalen en dergelijke). Ten tweede wordt het individuele-bestuurdersniveau onderscheiden. Dit richt zich op de interactie tussen de gebruiker en de apparatuur (geschiktheid, afleiding en dergelijke). Het derde veiligheidsniveau, interactie tussen weggebruikers, concentreert zich op de interactie tussen de bestuurder (inclusief de apparatuur) en de directe omgeving (bijvoorbeeld onderlinge afstand). Op het vierde niveau, dat van de verkeersveiligheid, staan problemen die het gehele verkeerssysteem betreffen. Behalve naar het niveau, is ook gekeken naar de oorsprong van de genoemde veiligheidsaspecten. Deze kan liggen in het ontworpen, gewenste verkeersproces, te weten: de snelheid van ISA-voertuigen wordt gemonitord en zo nodig gecorrigeerd. De oorsprong kan ook liggen in een afwijking van dit gewenste proces. Van de veiligheidsaspecten die de geïnterviewden hebben genoemd blijkt het merendeel een gevolg van het gewenste proces. Bovendien zijn negen van de dertien aspecten gerelateerd aan het functionele veiligheidsniveau of het individuele-bestuurdersniveau. De drie aspecten die de experts het belangrijkste vinden zijn ten eerste: gedragsrisico’s die zijn gerelateerd aan een afname van de alertheid. Voorbeelden hiervan zijn risicovoller rijgedrag, overschatting van de betrouwbaarheid van ISA, gemakzucht en afleiding door de diverse elektronica in het voertuig. Ten tweede wordt de (technische) werking van het ISA-systeem in brede zin belangrijk gevonden, zoals onnauwkeurigheid van de plaatsbepaling en het niet optimaal functioneren van het actieve gaspedaal. Een derde belangrijk aspect vindt men irritatie door menging van voertuigen met en zonder ISA, waardoor bestuurders van een voertuig zonder ISA-systeem gevaarlijk kunnen gaan inhalen of agressief gedrag kunnen gaan vertonen. De methoden die de experts aandragen om de genoemde veiligheidsaspecten te meten blijken monodisciplinair te zijn: ze noemen alleen de methoden die binnen hun eigen vakgebied vaak voor de verschillende veiligheidsniveaus worden toegepast. In een goede evaluatie zou er echter ook aandacht moeten zijn voor aspecten die op verschillende niveaus kunnen optreden. Hiervoor lijkt een multidisciplinaire aanpak noodzakelijk.
Safety aspects in a large-scale experiment with Intelligent Speed Adaptation; The design of an evaluation framework using open interviews All sorts of in-vehicle Intelligent Transport Systems are being designed and, in the meantime, a number of 'simple' systems have already been introduced. Until now however, safety evaluations are often limited and one-sided. The safety effects that are expected, for example those based on studies with traffic simulators or an instrumented vehicle, will have to be confirmed in well-designed large-scale practical tests. This study, therefore, deals with the design of such an evaluation study. This project attempts to draw up a so-called evaluation framework with safety aspects that should be included in a large practical study. To do this, 10 experts were presented with a case: a large-scale practical test with Intelligent Speed Adaptation (ISA). All experts were or had been involved in the design and carrying out of large-scale ISA tests in the Netherlands. In open interviews, the experts were asked to indicate all possible safety problems after large-scale implementation of ISA, and to explain them further. The following points were dealt with: the cause of the problems, the extent to which they may be allowed to occur, the possibility and necessity of measuring the problems, and how they can possibly be prevented. Finally, every expert was asked to rank the 'own' list of safety issues mentioned according to importance. All safety aspects mentioned have been grouped in four different safety levels that are distinguished for such measures. The first level is that of the functional safety, which contains problems arising from the design of the ISA system (technical reliability, chance of system failure, etc.). The second level is that of the individual driver. This is aimed at the interaction between the user and the application (suitability, distraction, etc.). The third level is that of interaction between road users, which concentrates on the interaction between driver (incl. the application) and the direct surroundings (e.g. distances). The fourth level is that of road safety in which there are problems covering the whole traffic system. As well as having looked at each level, the origin of the safety aspects mentioned was examined. This can lie in the designed, intended traffic process, i.e. the speed of ISA equipped vehicles is monitored and, if necessary, corrected. The origin can also lie in a deviation from this intended process. The majority of the safety aspects mentioned by the interviewed experts seem to be a result of the desired process. In addition, 9 of the 13 issues were related to the functional safety level or the individual driver level. The three aspects found by the experts to be the most important are, first of all, behavioural risks that are related to a decline in alertness. Examples of this are riskier driving behaviour, overestimating the reliability of the ISA, laziness, and distraction by all the electronics in the vehicle. Secondly, the (technical) functioning of the ISA system is considered to be important, such as the inaccuracy of the positioning and the less than optimal functioning of the active acceleration pedal. A third important aspect was irritation with the mix of vehicles with and without ISA, possibly leading to drivers of a vehicle without ISA overtaking dangerously or showing aggressive behaviour. The methods that the experts suggest to measure the safety aspects mentioned appear to be mono- disciplinary: they only mention those methods used frequently in their own field for the various safety levels. However, in a good evaluation, attention should also be paid to aspects that can occur at different levels. To do this, a multidisciplinary approach seems necessary.