Benutting van de CROW-publicatie Seniorenproof wegontwerp

Kenmerken fietsinfrastructuur in 21 gemeenten
Auteur(s)
Bax, C.A.; Petegem, J.W.H. van; Vissers, L.; Davidse, R.J.; Wesseling, S.
Jaar

Ongevallencijfers laten zien dat voor 65-plussers de kans op een ernstig ongeval per afgelegde fietskilometer (veel) hoger is dan voor andere leeftijdsgroepen (SWOV, 2017). Aanpassingen aan de infrastructuur kunnen helpen deze ongevallen te voorkomen en de gevolgen van ongevallen die toch plaatsvinden te beperken. Ontwerpsuggesties voor seniorvriendelijke fietsinfrastructuur zijn inmiddels opgenomen in de CROW-publicatie Seniorenproof wegontwerp (CROW, 2011). Eerder onderzoek naar het gebruik van aanbevelingen en richtlijnen voor infrastructuur, bijvoorbeeld van CROW (Bax, 2011; Bax, Van Petegem & Giesen, 2014) laat zien dat in veel gevallen deze richtlijnen niet of slechts ten dele worden nageleefd. Dit onderzoek bekijkt of de ontwerpsuggesties in de CROW-publicatie Seniorenproof wegontwerp voor fietsinfrastructuur worden overgenomen.

Aanpak

In het onderzoek zijn de ‘definitieve ontwerpen’ van gereconstrueerde 50km/uur-wegen binnen de bebouwde kom in 21 gemeenten beoordeeld. Er is daarbij gekeken naar de breedte van het fietspad en – bij kruispunten – naar uitbuiging van het fietspad en de aanwezigheid van middengeleiders.

Daarnaast hebben dertien gemeenten meegewerkt aan een aanvullend telefonisch interview (respons 62%). Omdat het onderzoek is uitgevoerd onder een klein aantal gemeenten, zijn de conclusies indicatief en niet noodzakelijkerwijs generaliseerbaar naar alle Nederlandse gemeenten.

Gebruik

Uit de telefonische interviews bleek dat de gemeenten de publicatie Seniorenproof wegontwerp weinig tot niet gebruikten bij het aanleggen en reconstrueren van hun wegen in het algemeen en evenmin bij ontwerpen van het specifieke definitieve ontwerp. Gemeenten gebruikten wel de ASVV (Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen binnen de bebouwde kom) en de Ontwerpwijzer fietsverkeer.

Breedte fietspad

Alle dertien gemeenten die deelnamen aan de interviews schatten zelf dat minder dan de helft van hun fietspaden de breedte heeft die wordt geadviseerd in de ontwerpsuggesties. Twaalf van hen schatten zelfs in dat slechts 0-20% voldoet.

SWOV-beoordelingen van de definitieve ontwerpen van recent heringerichte 50km/uur-wegen in 21 gemeenten onderschrijven dit beeld: 20 van de 21 fiets­paden voldoen niet aan de breedte uit de ontwerpsuggestie (zie Tabel S1). In 13 van deze 20 gevallen zou de breedte volgens SWOV-inschat­tingen wel haalbaar zijn geweest, hoewel de aanpassingen in de meeste gevallen extra geld zullen kosten (bijvoorbeeld om groenstroken op te kopen of bestaande wegen iets te verleggen). In 7 definitieve ontwerpen waren onvoldoende mogelijkheden om aan de ontwerpsuggestie te voldoen.

 

Breedte fietspad

Voldoet wel aan de ontwerpsuggestie

1

Voldoet niet aan de ontwerpsuggestie, maar theoretisch wel mogelijk

13

Voldoet niet aan de ontwerpsuggestie, en theoretisch ook niet mogelijk

7

Tabel S1. Aantal gemeentelijke definitieve ontwerpen dat wel en niet voldoet aan de ontwerpsuggestie voor de breedte van het fietspad en het aantal dat er in theorie wel en niet aan zou kunnen voldoen (N=21).

Gemeenten is gevraagd waarom hun fietspaden niet voldeden aan de ontwerpsuggestie. De belangrijkste algemene redenen die zij aanvoerden waren de kosten van de maatregel, het ontbreken van prioriteit en de opvatting dat de oplossing ligt in verandering van het fietsgedrag in plaats van de infrastructuur. Als redenen voor afwijkingen in de definitieve ontwerpen stelden gemeenten dat zij alleen de intensiteitseisen uit de Ontwerpwijzer fietsverkeer gebruikten voor het bepalen van de breedte van het fietspad en dat er in de specifieke gevallen onvoldoende ruimte was om de ontwerpsuggestie over te nemen.

Uitbuigen en middengeleiders

De dertien geïnterviewde respondenten van gemeenten schatten de toepassing van de ontwerpsuggesties voor uitbuigen van fietspaden bij kruispunten en het plaatsen van middengeleiding op kruispunten heel verschillend in: de schatting varieert van 0% tot 80% overname van de ontwerpsuggesties.

In Tabel S2 is weergegeven of de kruispunten op basis van SWOV-beoordelingen voldoen aan de ontwerpsuggestie en indien dat niet zo was, of dat theoretisch gezien wel mogelijk was geweest.

 

Frequentie

uitbuigen

Frequentie

middengeleiders

Voldoet wel aan de ontwerpsuggestie

6

8

Voldoet niet aan de ontwerpsuggestie, maar theoretisch wel mogelijk

7

7

Voldoet niet aan de ontwerpsuggestie, en theoretisch ook niet mogelijk

5

4

Niet beoordeeld

3

2

Tabel S2. Aantal gemeentelijke definitieve ontwerpen dat wel en niet voldoet aan de ontwerpsuggestie voor uitbuigen van fietspaden en middengeleiders bij kruispunten en het aantal dat er in theorie wel en niet aan zou kunnen voldoen (N=21).

Gemeenten is gevraagd waarom hun kruispunten niet voldeden aan de ontwerpsuggesties van de publicatie Seniorenproof wegontwerp. De belangrijkste algemene redenen om af te wijken van de ontwerpsuggesties waren de kosten van de maatregelen, een gebrek aan prioriteit, het ontbreken van een sanctie en een door de gemeenten ervaren gebrek aan ruimte. Ook speelde een gebrek aan draagvlak bij de wegbeheerder een rol. Gemeenten verwoordden dit bijvoorbeeld als ‘heeft geen prioriteit’, ‘oplossing ligt in fietsgedrag’, ‘heeft geen invloed op de verkeersveiligheid’, ‘huidige situatie voldoet’ of ‘onnodig gezien huidige inrichting’.

Algemene conclusie

Zowel de gemeten als de zelfgerapporteerde benutting van de ontwerp­suggestie Seniorenproof wegontwerp is laag, lager dan die van de Ontwerpwijzer fietsverkeer. Een mogelijke verklaring is het feit dat de ontwerpsuggestie een verbijzondering is van algemene regels voor fietspaden zoals die zijn opgenomen in de ASVV en de Ontwerpwijzer fietsverkeer. Ook het feit dat de publicatie een ontwerpsuggestie is in plaats van een richtlijn (zoals de ASVV), speelt voor bijna de helft van de respondenten een rol, hoewel voor een juridisch verschil tussen richtlijnen en ontwerpsuggesties geen aanwijzingen zijn in de jurisprudentie.

Een tweede conclusie is dat het zelfs met extra investeringen niet altijd mogelijk is om te voldoen aan de ontwerpsuggestie. Dit is voor breedte het geval bij een derde van de fietspaden waarvan de definitieve ontwerpen zijn bekeken. Bij het uitbuigen van de fietspaden en de middengeleiders op de kruispunten betreft dat een kwart.

De verschillen in benutting en toepassing van de ontwerpsuggestie Seniorenproof wegontwerp vergeleken met die van de Ontwerpwijzer fietsverkeer roepen de vraag op of publicaties over deelonderwerpen wel effectief zijn als er ook meer omvattende publicaties met richtlijnen voor infrastructuur bestaan. Om ontwerpsuggesties voor specifieke groepen breder onder de aandacht te brengen, kunnen deze suggesties wellicht beter geïntegreerd worden in de meer omvattende publicaties zoals de ASVV of de Ontwerpwijzer fietsverkeer, bijvoorbeeld in een bijlage of in extra voorzieningenbladen.

 

The extent to which the CROW publication ‘Road design suitable for seniors’ is followed; Features of the cycling infrastructure in 21 municipalities in the Netherlands

The CROW* publication Road design suitable for seniors (Seniorenproof wegontwerp) offers, among others, suggestions for the design of a senior-friendly cycling infrastructure. This study investigated the extent to which these suggestions are followed. The study made use of interviews and reviews of ‘final designs’ for the reconstruction of 50 km/h roads.

 

* CROW is the technology platform for transport, infrastructure and public space. It is a not-for-profit organization in which the government and businesses work together in pursuit of their common interests through the design, construction and management of roads and other traffic and transport facilities.

Rapportnummer
R-2017-9
Pagina's
44 + 19
Gepubliceerd door
SWOV, Den Haag

SWOV-publicatie

Dit is een publicatie van SWOV, of waar SWOV een bijdrage aan heeft geleverd.