Immateriële kosten van verkeersongevallen zijn kosten in de vorm van leed, pijn, verdriet en verlies aan kwaliteit van leven en levensvreugde bij slachtoffers en hun naasten. De immateriële schade van verkeersdoden kan via een aantal stappen worden uitgedrukt in geld. In Nederland en de meeste andere Europese landen gebeurt dit op basis van het bedrag dat mensen bereid zijn te betalen (‘willingness to pay’, WTP) voor een afname van het risico op overlijden in het verkeer [10]. Dit wordt meestal bepaald met enquêteonderzoek (‘stated preferences’). Daaruit kunnen de zogeheten ‘waarde van een statistisch mensenleven’ ('Value of a Statistical Life', VSL) en ‘waarde van een statistisch ernstig gewonden (‘Value of a Statistical Serious Injury’, VSSI) worden afgeleid. De VSL en VSSI vormen de basis voor de berekening van de immateriële schade van verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden. De immateriële schade van lichter letsel wordt hier van afgeleid.
In het internationale onderzoek ‘VALOR’ zijn de laatste wetenschappelijke inzichten toegepast in een WTP-onderzoek, waarin de VSL en VSSI in Nederland en drie andere landen (België, Duitsland en Frankrijk) zijn bepaald voor het jaar 2020. Omgerekend naar 2022[i] is de VSL in Nederland geschat op € 6,8 miljoen, met een 95%-betrouwbaarheidsinterval van € 3,7 tot € 9,7 miljoen [12] [13]. Het deel ‘immateriële schade bij dodelijk letsel' komt neer op bijna € 6,4 miljoen [3]. Het andere deel van de VSL betreft consumptieverlies.[ii] De VSL is Nederland ligt in dezelfde orde van grootte als in de andere drie landen die aan het VALOR-onderzoek deelnamen en aan de bovenkant van de bandbreedte van VSL’s die in vergelijkbare studies in andere landen zijn gevonden [13].
De VSSI is in Nederland geschat op € 1,1 miljoen, met een 95%-betrouwbaarheidsinterval van € 0,5 tot € 1,5 miljoen [12] [13]. De VSSI is gelijk aan de immateriële kosten door ernstig letsel. De immateriële kosten van matig verkeersgewonden (letselernst MAIS2) zijn geschat op € 0,5 miljoen en van een lichtgewonde (behandeld op spoedeisende-hulpafdeling van een ziekenhuis) op ongeveer € 45.000 [3]. Deze waarden zijn afgeleid van de VSSI met behulp van ‘Disability Adjusted Life Years’ (DALY’s), een maatstaf waarmee verlies van kwaliteit van leven wordt gekwantificeerd.
De VSL die in de VALOR-studies is gevonden (€ 6,38 miljoen) is ruim twee maal zo hoog als de VSL die in eerdere schattingen van de kosten van verkeersongevallen werd gebruikt (€ 3,20 miljoen, prijspeil 2022) en was gebaseerd op een onderzoek in 2001 [16] [17]. De nieuwe VSL laat zien dat mensen een hogere waardering toekennen aan verkeersveiligheid dan circa 20 jaar geleden. De hogere waardering wordt onder meer verklaard door welvaartsstijging, maar de invloed daarvan is waarschijnlijk beperkt [13]. Hoewel dezelfde methode is gebruikt als in de vorige VSL-studie, kunnen ook verschillen in details van de onderzoeksopzet de resultaten beïnvloeden. Andere verklaringen voor de hogere VSL is een onderwerp voor nader onderzoek.
Het gaat bij de VSL, de VSSI en immateriële kosten niet om de waardering voor een specifiek individu, maar om de waardering voor een afname van het risico op overlijden of ernstig letsel. De meeste mensen wensen immers tegen geen enkele prijs te overlijden of ernstig gewond te raken. Aan de 'willingness to pay' ligt ten grondslag dat mensen een afweging maken tussen risico en geld.
[i] Deze bedragen zijn voor deze factsheet omgerekend van prijspeil 2020 naar 2022 op basis van de deflator van het bbp zoals gepubliceerd door het CBS.
[ii] De VSL bestaat uit een immateriële en een materiële component (consumptieverlies), terwijl consumptieverlies ook onderdeel is van het productieverlies. Om dubbeltelling te voorkomen, wordt consumptieverlies van de VSL afgetrokken, wat resulteert in een schatting van de immateriële schade. Zie [14] en [15] voor een toelichting.
