Net als bij ongevallen met gewone fietsen, is het een combinatie van factoren die tot een verkeersongeval met een elektrische fiets of speed-pedelec leidt (zie ook de SWOV-factsheet Fietsers). Daarnaast hebben de elektrische fiets en de speed-pedelec een aantal kenmerken die afwijkend zijn van die van een gewone fiets en die ook lijken bij te dragen aan het ontstaan van ongevallen: de hogere snelheid (door trapondersteuning) en het grotere gewicht. Daarnaast speelt bij de elektrische fiets ook nog de leeftijd van de gebruikers een rol: vooralsnog veel 65-plussers.
Typen speed-pedelecongevallen
Uit de resultaten van een diepteonderzoek naar ongevallen met speed-pedelecs blijkt dat er vijf ongevalstypen te onderscheiden zijn [29] :
- Type 1: Verlies van controle over de fiets door glad, vuil of kapot wegdek. Bij dit type ongevallen speelt vooral de staat van het wegdek een belangrijke rol.
- Type 2: Botsing met een obstakel. Bij dit ongevalstype spelen verschillende factoren een belangrijke rol, maar met name factoren die met de berijder zelf te maken hebben.
- Type 3: Eigen riskant gedrag en daardoor botsing met andere weggebruiker of val door noodzakelijke uitwijkmanoeuvre. Vooral een te hoge snelheid voor de omstandigheden, maar ook andere gedragingen spelen een belangrijke rol, evenals slecht zicht op ander verkeer door bijvoorbeeld bomen/struiken, andere weggebruiker(s) of een bocht.
- Type 4: Riskant gedrag van andere weggebruiker en daardoor botsing met andere weggebruiker of obstakel of val door uitwijkmanoeuvre. Hierbij speelt vaak het gedrag van de andere weggebruiker een rol, bijvoorbeeld op de verkeerde weghelft rijden of een vreemde, onverwachte manoeuvre.
- Type 5: Botsing met andere weggebruiker op een onoverzichtelijk of complex kruispunt. Ook hierbij speelt het gedrag van een andere weggebruiker een belangrijke rol, maar daarnaast ook kruispuntkenmerken, bijvoorbeeld een niet-conflictvrij verkeerslicht of een onduidelijke voorrangsregeling.
In een recent vragenlijst onderzoek van VeiligheidNL [18] bleek van de 17 onderzochte speed-pedelecongevallen, iets minder dan de helft een eenzijdig ongeval (veelal uitglijden), ruim een derde een botsing met een object (stoeprand, dier) en bijna een kwart een botsing met een andere verkeersdeelnemer (fietser of motorvoertuig).
Snelheid van de elektrische fiets en speed-pedelec
Door de trapondersteuning kunnen met een elektrische fiets en een speed-pedelec bij eenzelfde inspanning hogere snelheden worden behaald. Ook in de praktijk blijkt dat op een elektrische fiets over het algemeen sneller wordt gereden dan op een gewone fiets (zie de vraag Hoe snel wordt op een elektrische fiets en op een speed-pedelec gereden?). Dat geldt in nog grotere mate voor speed-pedelecs [30] . Snelheid is een zeer belangrijke factor bij het ontstaan en de afloop van verkeersongevallen: hoe hoger de snelheid, hoe meer ongevallen en hoe ernstiger het letsel (zie de SWOV-factsheet Snelheid en snelheidsmanagement). In theorie geldt dat ook voor fietsen (met en zonder trapondersteuning), maar er zijn voor zover bekend geen objectieve, empirische gegevens die dit al dan niet ondersteunen.
Zowel in de Zwitserse vragenlijststudie onder elektrische fietsers en speed-pedelecrijders [28] , als in de dieptestudie naar speed-pedelecongevallen [29] bleek de snelheid van de berijders wel een belangrijke factor voor het ontstaan van hun ongeval. Het ging niet om de absolute snelheid, maar om de snelheid die in die omstandigheden te hoog was.
Gewicht van de elektrische fiets en speed-pedelec
Elektrische fietsen en speed-pedelecs zijn veel zwaarder dan gewone fietsen. Dit heeft effect op de rijeigenschappen, met name bij het op- en afstappen en het balans houden bij lage snelheden [31] . In een Zwitserse vragenlijststudie [28] onder elektrische fietsers en speed-pedelecrijders gaf een derde van de respondenten (34%) aan dat het geen balans kunnen houden bij bijvoorbeeld een uitwijkmanoeuvre had bijgedragen aan het ontstaan van het enkelvoudige ongeval. Volgens de meeste respondenten (82%) was dit ook gebeurd als ze op een gewone fiets hadden gereden, maar de 18% die wel wezen op de kenmerken van de fiets als ongevalsfactor, noemden vaak ook gewicht en balans. In een Deense vragenlijststudie naar onder andere de ongevalsbetrokkenheid van elektrische fietsers, noemde een op de tien respondenten (10,2%) het gewicht van de fiets en/of de balans [32] .
De 65-plusser als elektrische fietser
De elektrische fiets is op dit moment vooral populair bij 65-plussers (zie de vraag Hoe veel elektrische fietsen en speed-pedelecs zijn er in gebruik en door wie worden zij gebruikt? Hoewel ‘de’ 65-plusser door grote individuele verschillen in fitheid en beperkingen niet bestaat, heeft deze groep bij eenzelfde impact gemiddeld genomen wel een groter risico op ernstig letsel. Door met de leeftijd toenemende cognitieve en motorische beperkingen, heeft de 65-plusser - en vooral de 75-plusser - ook een groter risico om bij een ongeval betrokken te raken. Zo bleek uit diepteonderzoek naar fietsongevallen met 50-plussers dat oudere fietsers (70 jaar of ouder) naar verhouding vaker vallen bij op- en afstappen [33] . Zie voor meer informatie de SWOV-factsheet Ouderen in het verkeer. Het feit dat een groot deel van de elektrische fietsers ouder is dan 65 jaar, heeft zeer waarschijnlijk een effect op het ongevals- en letselrisico van de groep elektrische fietsers als geheel.
