Er zijn grofweg twee typen maatregelen mogelijk om ongevallen bij files te voorkomen: maatregelen om files te voorkomen en maatregelen om de file-gerelativeerde ongevallen te voorkomen.
Het voorkomen van files
Structurele files en file-gerelateerde ongevallen kunnen worden verminderd door een verlaging van de verkeersvraag en/of (tijdelijke) uitbreiding van de wegcapaciteit. Voor een verlaging van de verkeersvraag zijn beleidsmatige en/of wettelijke ingrepen noodzakelijk die tot veranderingen in modaliteitskeuze, verplaatsingsgedrag en voertuiggebruik leiden, bijvoorbeeld een verhoging in de belasting op benzine, een kilometerheffing [21] of een verbod op het gebruik van bepaalde voertuigen op bepaalde wegen of tijden. Bij uitbreiding van de wegcapaciteit is het aanleggen van extra rijstroken de meest vanzelfsprekende maatregel. Daar waar de ruimte te beperkt is en de negatieve gevolgen van een steeds toenemende verkeersvraag te groot zijn, kunnen benuttingsmaatregelen zoals het gebruik van spits-, plus- en bufferstroken op bepaalde tijden van de dag worden ingezet.
Het voorkomen van file-gerelateerde ongevallen
Er bestaan zowel wegkantsystemen als voertuigsystemen die zich richten op het voorkomen van file-gerelateerde ongevallen.
Wegkantsystemen
In Nederland worden MTM-systemen toegepast; vooral Automatische Incident Detectie (AID)-systemen die onderdeel zijn van Dynamische Verkeersmanagement (DVM). AID-systemen zijn gericht op het omlaag brengen van de gereden snelheden op het moment dat filevorming dreigt of als er een incident heeft plaatsgevonden (zie ook de vraag Hoeveel hebben filewaarschuwingssystemen bijgedragen aan het voorkomen van ongevallen?). Van alle rijkswegen is 48% voorzien van signalering (omgerekend komt dat neer op 60% van de rijbanen op autosnelwegen) [22]. Uitbreiding van dit systeem kan positieve gevolgen hebben op het voorkomen van file-gerelateerde ongevallen [17].
Voertuigsystemen
In de voertuigtechnologie zijn er systemen ter voorkoming van ongevallen, ook bij filevorming, zoals forward collision warning, adaptive cruise control, lane departure warning assistant en assisted braking (zie ook de SWOV-factsheet Intelligente transport- en rijhulpsystemen (ITS en ADAS)). Lang niet alle voertuigen in het Nederlandse voertuigpark zijn ermee uitgerust en bovendien, daar waar de systemen wel aanwezig zijn, worden ze vaak niet ingeschakeld of zelfs bewust uitgeschakeld [23] [24]. Het effect van deze systemen op file-ongevallen is vooralsnog niet eenduidig. Sommige systemen helpen niet of nauwelijks in het voorkomen van ongevallen, van andere is het onbekend en een paar hebben een groot (positief) effect op verkeersveiligheid (ook buiten de file). Het is niet bekend of ITS en ADAS ook ongewenste neveneffecten op verkeersveiligheid hebben, hoewel enkele kunnen leiden tot afleiding of minder alertheid. Dit negatieve effect zou groter kunnen zijn in situaties met filevorming.
