Het is lastig om goed te onderzoeken of het theorie- en/of praktijkexamen effect heeft op het ongevalsrisico. Iemand die niet slaagt voor een examen voor het besturen van een bepaald voertuig, mag immers niet zelfstandig met dat voertuig de weg op. Het is dus onmogelijk het risico van geslaagde kandidaten te vergelijken met niet-geslaagde kandidaten. De enkele studies over de effectiviteit van het theorie-examen en het praktijkexamen die er zijn, geven geen duidelijke relatie tussen de prestatie op het rijexamen en het ongevalsrisico. Daarnaast is het effect van een examen niet los te koppelen van het effect van training voor een examen, omdat deelnemers zich op een examen zullen voorbereiden.
Theorie-examen
Een theorie-examen dat kennis van verkeersregels toetst, lijkt geen effect te hebben op het ongevalsrisico. Een gevaarherkenningstest lijkt wel een positief effect op het ongevalsrisico te hebben.
Elvik et al. [8] vonden in hun meta-analyse van tien (veelal oude) studies geen effect op het ongevalsrisico van het opnemen van een theorie-examen in het rijexamen. Simpson et al. [15] zijn nagegaan of door invoering van het theorie-examen in het Verenigd Koninkrijk in 1997 het ongevalsrisico van beginnende automobilisten gedaald is. Zij vonden dat de houding en het gedrag na invoering van de theorie-test enigszins was verbeterd, maar dat het ongevalsrisico niet was gedaald. Na het opnemen van een gevaarherkenningstest met bewegende beelden in het Verenigd Koninkrijk is het ongevalsrisico van beginnende bestuurders wel enigszins gedaald [16]. Uit een Australisch onderzoek bleek dat mensen die geslaagd waren voor de gevaarherkenningstest, 25% minder kans hadden om bij een ongeval betrokken te raken dan mensen die daar niet voor geslaagd waren [17].
Praktijkexamen
Ondanks dat het effect van een praktijkexamen niet echt goed te onderzoeken is (zie hierboven), heeft men in het Verenigd Koninkrijk toch geprobeerd iets te zeggen over de gevoeligheid van een praktijkexamen voor veilig rijgedrag. Daaruit kwam geen duidelijke relatie tussen de prestatie op het rijexamen en het ongevalsrisico naar voren.
In het Verenigd Koninkrijk wordt, in tegenstelling tot Nederland, het gedrag van de kandidaat minutieus vastgesteld. Elke kleine en grote onvolmaaktheid bij de uitvoering van handelingen in het verkeer worden door de examinator op een formulier bijgehouden. Er zijn mensen die slagen met wat kleine fouten en er zijn mensen die slagen zonder kleine fouten te maken. Een verschil in het ongevalsrisico tussen deze twee groepen geeft een indicatie voor gevoeligheid van het examen voor veilig rijgedrag. Baughan en Sexton [18] vonden echter geen verschil in ongevalsbetrokkenheid in de eerste zes maanden na het behalen van het rijbewijs tussen mensen die slaagden met veel foutjes tijdens het praktijkexamen en mensen die slaagden met weinig tot geen foutjes. Baughan et al. [19] rapporteren in een vervolgstudie dat mensen die geslaagd waren met veel foutjes tijdens het praktijkexamen wel iets vaker bij ongevallen betrokken waren dan mensen met weinig foutjes, maar noemen als verklaring dat deze eerste groep ook meer rijdt en daardoor meer blootgesteld wordt aan de risico’s in het verkeer.
