In de periode 2015-2019 gebeurde gemiddeld 26% van de dodelijke voetgangersongevallen op kruispunten. Er kan ook onderscheid gemaakt worden tussen binnen de bebouwde kom (36%) en buiten de bebouwde kom (7%). In vergelijking met het gemiddelde aandeel fietsers in de dodelijke kruispuntongevallen in dezelfde periode (54%), is dat van voetgangers ongeveer de helft. Dit is ook te zien in Tabel 2 bij de vraag Hoeveel slachtoffers vallen er bij ongevallen op kruispunten?
Hoe veilig een kruispunt is voor voetgangers, hangt onder andere af van het kruispunttype, de aan- of afwezigheid van een verkeersregelinstallatie en de aan- of afwezigheid van een zebrapad.
Kruispunttype
Rotondes zijn over het algemeen een veiligere oplossing voor voetgangers in vergelijking met conventionele kruispunten en kruispunten met een verkeersregelinstallatie (VRI) [37]. Dit heeft te maken met de snelheidsremmende werking van een rotonde, de vereenvoudiging van conflicten en de minimalisering van de conflictruimte [37]. In de regel zijn enkelstrooksrotondes veiliger dan meerstrooksrotondes [38]. Verder blijkt uit verschillende internationale studies dat voetgangers op viertakskruispunten relatief gezien een hoger ongevalsrisico hebben met een ernstigere afloop dan op drietakskruispunten [39]. Zo is voor voetgangers de kans op een fataal ongeval of met een zware letselernst 10% hoger op viertakskruispunten dan op drietakskruispunten [40].
Verkeersregelinstallatie
Kruispunten met een verkeersregelinstallatie (VRI) zijn vaak veiliger voor voetgangers dan kruispunten zonder VRI. Een VRI zorgt voor minder conflicten tussen voetgangers en gemotoriseerd verkeer door het scheiden in de tijd [41]. Hier moet wel bij gezegd worden dat bij VRI-kruispunten het gemotoriseerd verkeer geneigd kan zijn om de snelheid minder te remmen tijdens de groenfase, wat mogelijk gevaarlijker is voor voetgangers die later in de groenfase beginnen met oversteken en dus gedeeltelijk door rood oversteken. Verder blijft ook het door rood rijden van gemotoriseerd verkeer een groot probleem voor voetgangers. Op kruispunten zonder VRI zou het gemotoriseerd verkeer juist wel de snelheid afremmen, omdat ze beter moeten opletten. Het installeren van VRI’s is echter veiliger dan het aanleggen van een zebrapad (zie onder de volgende kop) [41]. Daarnaast kunnen de groenfases voor voetgangers (te) kort zijn of ze zijn tegelijk met de groenfase voor afslaand gemotoriseerd verkeer. Dit zorgt voor complexe situaties, zeker wanneer de over te steken weg uit meerdere rijbanen bestaat [42]. In het algemeen is afslaand verkeer een probleem voor voetgangers op kruispunten (met of zonder VRI), omdat ze vaak over het hoofd gezien worden. Dit is op kruispunten zonder VRI een groter probleem en geldt meer voor linksaf slaand verkeer dan bij rechtsaf slaand verkeer [42].
Zebrapad
Het is niet eenduidig te zeggen of kruispunten met zebrapaden veiliger zijn dan kruispunten zonder zebrapaden [41]. Er zijn studies die vinden dat gemotoriseerd verkeer 30% tot 40% meer voorrang geven aan voetgangers wanneer er een duidelijk zebrapad aanwezig is [43]. Andere studies vinden dit effect juist niet [44]. In een vergelijkingsstudie van Zegeer et al. [45] vonden de auteurs bijvoorbeeld dat op kruispunten zonder VRI en met een zebrapad er geen afname was in voetgangersongevallen. Zij vonden zelfs een toename in voetgangersongevallen wanneer zulke kruispunten door meer dan 12.000 voertuigen per dag gepasseerd worden. Hier moet wel bij gezegd worden dat dit Amerikaanse studies zijn. Nederlandse zebrapaden kunnen afwijken van Amerikaanse zebrapaden, bijvoorbeeld omdat ze in Amerika vaak twee doorgetrokken strepen hanteren als zijnde een zebrapad [42].
Zie voor meer informatie over voetgangersveiligheid de SWOV-factsheet Voetgangers.
