Naar schatting is 15 tot 20% van de verkeersongevallen (mede) het gevolg van vermoeidheid van de bestuurder. De schattingen van individuele studies lopen echter sterk uiteen (van 5 tot 50%) [2] [3] [6] [7] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15]. Dat komt grotendeels door de definities en onderzoeksmethoden die gebruikt worden om vast te stellen of een ongeval met vermoeidheid te maken heeft [15]. De laagste percentages volgen wanneer de door de politie geregistreerde toedracht van ongevallen wordt geanalyseerd; de hoogste wanneer op basis van specifieke ongevalskenmerken (bijvoorbeeld geen remsporen) is bepaald dat het om een vermoeidheidsongeval gaat. Resultaten gebaseerd op vragenlijstonderzoek (zelfgerapporteerd gedrag) zitten daar tussenin [2]. Over het algemeen vinden studies die zich richten op beroepsvervoer/vrachtwagenchauffeurs hogere percentages dan studies die zich richten op bestuurders van personenauto’s [9] [14] [16]. Ook zijn de percentages hoger bij dodelijke ongevallen en bij ongevallen op autosnelwegen [13].
Toedracht van het ongeval volgens de politie
Tot 2015 registreerde de politie in Nederland de toedracht van een ongeval. Vermoeidheid/in slaap vallen was een van de categorieën, maar werd zelden gebruikt, waarschijnlijk omdat dit moeilijk objectief vast is te stellen. Mocht iemand al vermoeid zijn geweest, dan zal dat na een ongeval - dat meestal zorgt voor stress en een verhoogde adrenalineproductie - grotendeels verdwenen zijn. Ook is het niet waarschijnlijk dat een betrokkene uit zichzelf zal toegeven erg vermoeid te zijn geweest of in slaap te zijn gevallen. De politie noteert in een proces verbaal meestal een gemakkelijker bewijsbare oorzaak zoals Geen voorrang/doorgang verlenen of Negeren rood licht, maar ook in die gevallen kan natuurlijk sprake zijn geweest van vermoeidheid. Tot 2015 werd vermoeidheid/in slaap vallen bij gemiddeld 1% van de geregistreerde dodelijke ongevallen als toedracht genoteerd. Gezien het bovenstaande, is dat vrijwel zeker een substantiële onderschatting.
Zelfgerapporteerd gedrag
De rol van vermoeidheid bij verkeersongevallen wordt ook onderzocht via vragenlijsten waarbij bestuurders moeten aangeven of vermoeidheid een factor is geweest bij het ontstaan van het ongeval. Deze vragenlijsten zijn over het algemeen anoniem, waardoor sociaal wenselijke antwoorden naar verwachting geen cruciale invloed hebben op het resultaat. Dit soort studies komen uit op percentages van 10 tot 15% [2].
Ongevalskenmerken
Een vermoeidheidsongeval heeft een aantal specifieke kenmerken (bijvoorbeeld geen remsporen; zie verder de vraag Hoe ziet een typisch vermoeidheidsongeval eruit? ). Als een deel van die specifieke kenmerken van toepassing is op een ongeval, wordt het ongeval gekwalificeerd als (waarschijnlijk) veroorzaakt door vermoeidheid. Studies die op deze manier ongevallen hebben geanalyseerd schatten dat vermoeidheid bij 20 tot 30% van de ongevallen een rol heeft gespeeld [2]. Landen gebruiken vaak verschillende criteria om vast te stellen of er sprake is van vermoeidheidsongevallen [15].
Ongevalsrisico
Over het algemeen geldt dat de kans op een ongeval aanzienlijk toeneemt als iemand vermoeid is. De methodologie om deze kans vast te stellen varieert nogal en daarmee variëren ook de resultaten van individuele studies [17]. Een meta-analyse van 14 studies uit 2018 [13] liet voor vermoeide chauffeurs, in vergelijking met niet vermoeide chauffeurs, een risicoverhoging zien van ongeveer 29% (OR: 1,29; 95% BI: 1,24-1.34). Een meta-analyse van 11 studies uit 2014 [18], die specifiek heeft gekeken naar beroepschauffeurs, kwam uit op een risicotoename van 72% (OR 1,72; 95% BI: 1,36-2,18) voor chauffeurs die overdag extreem vermoeid zijn (Excessive Daytime Sleepiness - EDS). EDS is een vorm van chronische vermoeidheid veroorzaakt door bijvoorbeeld slaapstoornissen als slaapapneu of narcolepsie en staat los van de hoeveelheid nachtrust (zie ook de vraag Welke groepen lopen het meeste risico? ).
