Wat zijn de oorzaken van motorongevallen?

Meestal is het een combinatie van meerdere factoren die tot een verkeersongeval leidt. Hieronder bespreken we een aantal veelgenoemde oorzaken van motorongevallen.

Interactie met andere weggebruikers

Van alle ernstige en dodelijke motorongevallen in Nederland is ongeveer 50% een botsing tussen een motor en een auto en 40% een enkelvoudig ongeval (een ongeval waarbij geen ander verkeersdeelnemer betrokken is) [7]. De overige 10% van de ongevallen bestaat uit botsingen tussen een motorrijder en andere verkeersdeelnemers (fietsers, voetgangers, andere motorrijders, enz.).

Volgens een grootschalige Europese studie (genaamd MAIDS) [16] [17] gebeuren ongevallen tussen motor en auto vooral doordat de motorfiets over het hoofd wordt gezien. In deze MAIDS-studie zijn ruim 900 ongevallen in vijf landen (Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en Nederland) waarbij een gemotoriseerde tweewieler (motorfiets/bromfiets) was betrokken, diepgaand geanalyseerd. In ruim 36% van de gevallen had de bestuurder van het andere voertuig de tweewieler niet gezien; in 12% van de gevallen was het andersom, en had de bestuurder van de tweewieler het andere voertuig niet gezien. Wel moet vermeld worden dat de data in de MAIDS-studie (verzameld in de periode 1999-2000) inmiddels verouderd zijn.

Recentere ongevallenstatistieken suggereren dat motorrijders vooral vaak in conflict raken met tegemoetkomende afslaande voertuigen, of voertuigen die vanuit een zijweg een hoofdweg oprijden [18] [19]. Het gaat dan voor­namelijk om voorrangsfouten van een auto­mobilist [20].

Rol van snelheid

Het is niet precies bekend hoe groot de rol van snelheid is bij het ontstaan en de impact van motorongevallen in Nederland. In theorie heeft een hogere snelheid een negatief effect op ongevalsrisico. Een hogere rijsnelheid leidt bij een botsing tot een grotere impact, wat ernstiger letsel tot gevolg heeft. Bij hogere rijsnelheden is er bovendien minder tijd om informatie te verwerken en daarop te reageren; ook is de remweg langer. Hierdoor is de mogelijkheid om een botsing te voorkomen geringer. Meer informatie wordt gegeven in de SWOV factsheet Snelheid en snelheidsmanagement.

De OECD/ITF-werkgroep ‘Veiligheid van gemotoriseerde tweewielers’ concludeert, op basis van internationale studies, dat snelheid een grotere factor is bij motorongevallen dan bij auto-ongevallen [9]. Zo vonden Walton & Buchanan [21] dat motorrijders in Nieuw-Zeeland zo’n 10% sneller reden op T-splitsingen dan het overige verkeer; en 3,4 keer zo vaak de snelheidslimiet overtraden. In de Verenigde Staten bleek dat in 2011 35% van alle motorrijders die betrokken waren bij een dodelijk ongeval op dat moment de snelheidslimiet overtraden [22]. Automobilisten overtraden bij 22% van de dodelijke ongevallen de snelheidslimiet.

Rol van voertuig (motor als balansvoertuig)

Een motor is een balansvoertuig, wat het berijden ervan complexer maakt en het risico op ongevallen groter [23]. 40% van alle ernstige en dodelijke motorongevallen zijn enkelvoudige ongevallen [7]. Een van de belangrijkste oorzaken van enkelvoudige ongevallen is dat de motorrijder de macht over het stuur verliest [7]. Een technisch probleem aan de motor is zelden een oorzaak van een ongeval [24].

Infrastructuur en staat van het wegdek

Infrastructurele factoren zoals een onoverzichtelijk of onduidelijk wegontwerp, verkeerd materiaalgebruik en slecht wegonderhoud speelt in 8% van de motorongevallen een aanwijsbare rol [24]. Kenmerken van de weg kunnen om verschillende reden problemen opleveren voor motor­rijders, vooral in combinatie met nattigheid. Drempels, markeringen, roosters en putdeksels leveren soms problemen op doordat ze glad worden bij nat weer of niveauverschillen creëren op de weg, waardoor de stabiliteit wordt aangetast. Daarnaast is zand op de weg gevaarlijker voor een tweewieler dan voor een auto [24].

Rol van (type) geleiderails

Een geleiderail is bedoeld om te voorkomen dat voertuigen in een gevarenzone naast de rijbaan terechtkomen. Voor auto’s, maar ook voor motorrijders, is dat zeer effectief om frontale botsingen met objecten of tegenliggers te voorkomen. Voor motorrijders kunnen geleiderails echter ook een risico in zichzelf inhouden. Als een motorrijder bij een ongeval tegen een (onbeschermde) geleiderail aankomt, kan dat tot ernstige verwondingen leiden [24]. Botsingen met geleiderails en andere wegafschermingen dragen bij aan 2-4% van de dodelijke motorongevallen in Europa [9].

Over het algemeen is elk onbeschermd obstakel een gevaar voor motorrijders, ook als ze als ‘bots­vriendelijk’ voor automobilisten worden aangemerkt (lichtmasten, struiken, smalle bomen, verkeersborden). ‘Cable barriers’ worden door motorrijders als de meest gevaarlijke rijbaanscheidingen beschouwd [25], hoewel er in onderzoek geen verschil is gevonden tussen ‘cable barriers’ en andere geleiderails wat betreft de ongevalsernst van motorongevallen [26].