Welke juridische en ethische vraagstukken spelen bij zelfrijdende voertuigen?

Antwoord

De technologische ontwikkeling van zelfrijdende voertuigen brengt juridische vraagstukken met zich mee over het overheidsbeleid, verkeersregels en technische normen, en ook ethische vraagstukken.

Juridische vraagstukken


Een belangrijk juridisch vraagstuk is wie verantwoordelijk en aansprakelijk is bij een ongeluk met een zelfrijdend voertuig. Momenteel zijn bestuurders in commercieel verkrijgbare, deels zelfrijdende voertuigen verplicht om de handen aan het stuur te houden en zijn bestuurders altijd verantwoordelijk voor de veiligheid. Bij een ongeval zal daarom in de regel de bestuurder aansprakelijk worden gehouden en niet de ontwikkelaar of producent van het systeem. Wanneer zelfrijdende voertuigen van een hoger niveau commercieel verkrijgbaar zullen zijn en de meeste of alle taken door het voertuig worden uitgevoerd, zal het technisch mogelijk zijn om het stuur voor een langere tijd los te laten. Om deze optie juridisch goed ingebed aan bestuurders aan te bieden, moet de regelgeving eerst worden aangepast. De Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) onderzoekt hoe de wetgeving op het gebied van zelfrijdende voertuigen moet worden aangepast [33].

Ethische vraagstukken


Er zijn ook belangrijke ethische vraagstukken die een rol spelen bij de introductie van zelfrijdende voertuigen. Een zelfrijdend voertuig moet idealiter altijd de juiste beslissing nemen, zelfs in noodsituaties. Het is echter de vraag of dit mogelijk is en zo niet, op welke gronden dan keuzes gemaakt moeten worden [34]. Moet het voertuig zijn inzittenden beschermen of juist andere weggebruikers? Hangt de beslissing af van hoeveel mensen er gevaar lopen? Of wie er gevaar loopt? Een extreem voorbeeld uit het Moral Machine Experiment van Awad et al. [35] maakt dit duidelijk (zie Afbeelding 3).

 

Afbeelding

Afbeelding 3. Wat is ethisch gezien de juiste beslissing? Een extreem voorbeeld: stel dat een volledig zelfrijdend voertuig met drie inzittenden de controle verliest en niet meer kan remmen. Het voertuig nadert een voetgangersoversteekplaats waarbij het verkeerslicht voor het voertuig groen is. Drie ouderen zijn de weg aan het oversteken terwijl het voetgangerslicht op rood staat. Als het voertuig op de huidige rijstrook blijft zal het de drie ouderen aanrijden. Het voertuig kan uitwijken naar de andere rijstrook, maar zal in dat geval tegen een betonblok aanrijden waarbij de drie inzittenden gevaar lopen. Uit: Awad et al., 2018 [35]; zie: https://www.nature.com/articles/s41586-018-0637-6/figures/1).

Het voorbeeld is natuurlijk extreem, maar ook in minder extreme riskante situaties moet een beslissing worden genomen over hoe deze risico’s worden verdeeld over de betrokken partijen. Autofabrikanten en beleidsmakers worstelen met zulke dilemma’s die niet gemakkelijk met huidige ethische principes zijn op te lossen [35]. Er is een sterke behoefte om morele algoritmes te ontwikkelen die met zulke dilemma’s om kunnen gaan volgens acceptabele ethische normen [34].

Image
foto_zelfrijdende voertuigen
Onderdeel van factsheet

Zelfrijdende voertuigen

Naar verwachting duurt het nog minstens enkele decennia voordat volledig zelfrijdende voertuigen commercieel beschikbaar zijn, als het ooit echt Meer

Deze factsheet gebruiken?